حیل (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حِیل (به کسر حاء) از
واژگان نهج‌البلاغه به معنای تدبير و به كار بردن فكر است.
از این مادّه دوازده مورد در
نهج‌البلاغه آمده است.
حیل به معنای تدبير و به كار بردن فكر است.
اصل آن «حول» است.
«
حيلة» اسم است از احتيال كه به معناى تدبير و به كار بردن فكر است.
پس «
حيله»، به معنى چاره است.
در حيله بد و خوب به كار رفته است،
بعضی از مواردی که در نهج‌البلاغه به کار رفته است، به شرح ذیل می‌باشد.
امام علی (صلوات‌الله‌علیه) در رابطه با اهل
غدر فرموده:
«قَدْ يَرَى الْحُوَّلُ الْقُلَّبُ وَجْهَ الْحيلَةِ وَ دُونَها مانِعٌ مِنْ أَمْرِ اللهِ وَ نَهْيِهِ، فَيَدَعُها رَأْيَ عَيْن بَعْدَ الْقُدْرَةِ عَلَيْها.» «گاهى اوقات انسان‌هاى آگاه تحويل و دگرگونى نحوه
حیله را مى‌دانند ولى در كنار آن
امر و نهی خدا مانع مى‌شود، لذا حيله را آشكارا ترک مى‌كند بعد از قدرت داشتن بر آن.»
راجع به گذشت
دنیا فرموده:
«وَ صافِق لِكَفَّيْهِ، وَ مُرْتَفِق بِخَدَّيْهِ وَ زارٍ عَلَی رَأْیِهِ وَ راجِعٍ عَنْ عَزْمِهِ وَ قَدْ أَدْبَرَتِ الْحیلَهُ وَ أَقْبَلَتِ الْغیلَهُ.» «ديگرى هر دو دستش را مى‌گزد و جمعى دست‌ها را از دريغ و
حسرت به هم مى‌مالند، برخى
سر را بر روى دست‌ها گذارده به فكر فرو رفته‌اند، عدّه‌اى بر اشتباهات خود تأسّف مى‌خورند و خويش را محكوم مى‌كنند و پاره‌اى از تصميم خود بازگشته امّا راه فرار و هر نوع
حیله بسته شده و ناگهان دنيا آن‌ها را غافلگير ساخته.»
امیرالمومنین علی (علیه‌السلام) می‌فرمایند:
«مَنْ أَوْمَأَ إِلَى مُتَفَاوِت خَذَلَتْهُ الْحِيَلُ.» «كسى كه به كارهاى مختلف بپردازد، نقشه‌ها و پيش‌بينی‌هايش به جايى نمى‌رسد.»
از این مادّه دوازده مورد در نهج‌البلاغه آمده است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «حیل»، ج۱، ص۳۱۹.
