• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

حیل (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





حِیل (به کسر حاء) از واژگان نهجالبلاغه به معنای تدبير و به كار بردن فكر است.
از این مادّه دوازده مورد در نهجالبلاغه آمده است.



حیل به معنای تدبير و به كار بردن فكر است.
اصل آن «حول» است.
«حيلة» اسم است از احتيال كه به معناى تدبير و به كار بردن فكر است.
پس «حيله»، به معنى چاره است.
در حيله بد و خوب به كار رفته است،


بعضی از مواردی که در نهجالبلاغه به کار رفته است، به شرح ذیل می‌باشد.

۲.۱ - الْحيلَةِ - خطبه ۴۱ (در رابطه با اهل غدر)

امام علی (صلوات‌الله‌علیه) در رابطه با اهل غدر فرموده:
«قَدْ يَرَى الْحُوَّلُ الْقُلَّبُ وَجْهَ الْحيلَةِ وَ دُونَها مانِعٌ مِنْ أَمْرِ اللهِ وَ نَهْيِهِ، فَيَدَعُها رَأْيَ عَيْن بَعْدَ الْقُدْرَةِ عَلَيْها.»
«گاهى اوقات انسان‌هاى آگاه تحويل و دگرگونى نحوه حیله را مى‌دانند ولى در كنار آن امر و نهی خدا مانع مى‌شود، لذا حيله را آشكارا ترک مى‌كند بعد از قدرت داشتن بر آن.»


۲.۲ - الْحیلَهُ - خطبه ۱۹۱ (راجع به دنیا)

راجع به گذشت دنیا فرموده:
«وَ صافِق لِكَفَّيْهِ، وَ مُرْتَفِق بِخَدَّيْهِ وَ زارٍ عَلَی رَأْیِهِ وَ راجِعٍ عَنْ عَزْمِهِ وَ قَدْ أَدْبَرَتِ الْحیلَهُ وَ أَقْبَلَتِ الْغیلَهُ.»
«ديگرى هر دو دستش را مى‌گزد و جمعى دست‌ها را از دريغ و حسرت به هم مى‌مالند، برخى سر را بر روى دست‌ها گذارده به فكر فرو رفته‌اند، عدّه‌اى بر اشتباهات خود تأسّف مى‌خورند و خويش را محكوم مى‌كنند و پاره‌اى از تصميم خود بازگشته امّا راه فرار و هر نوع حیله بسته شده و ناگهان دنيا آن‌ها را غافلگير ساخته.»


۲.۳ - الْحِيَلُ - حکمت ۳۹۳ (پرداختن به کارهای مختلف)

امیرالمومنین علی (علیه‌السلام) می‌فرمایند:
«مَنْ أَوْمَأَ إِلَى مُتَفَاوِت خَذَلَتْهُ الْحِيَلُ
«كسى كه به كارهاى مختلف بپردازد، نقشه‌ها و پيش‌بينی‌هايش به جايى نمى‌رسد.»



از این مادّه دوازده مورد در نهجالبلاغه آمده است.



۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۱، ص۳۱۹.    
۲. طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۵، ص۳۶۱.    
۳. شرتونی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیة والشوارد، ج۱، ص۷۵۳.    
۴. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۱۰۳، خطبه ۴۱.    
۵. عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۱، ص۸۸، خطبه ۴۱.    
۶. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۸۳، خطبه ۴۱.    
۷. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۱۰۱، خطبه ۴۱.    
۸. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۲۲۴.    
۹. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۲۲۸.    
۱۰. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۲، ص۴۵۳.    
۱۱. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۱۲، ص۳۶۶.    
۱۲. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۳۱۳.    
۱۳. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۴۴۷، خطبه ۱۹۱.    
۱۴. عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۲، ص۱۶۰، خطبه ۱۸۶.    
۱۵. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۲۸۵، خطبه ۱۹۱.    
۱۶. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۴۴۵.    
۱۷. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۳۷۱.    
۱۸. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۳۹۵.    
۱۹. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۷، ص۳۴۴.    
۲۰. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۱۱، ص۲۵۸.    
۲۱. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۳، ص۱۲۵.    
۲۲. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۸۷۷، حکمت ۳۹۳.    
۲۳. عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۳، ص۲۵۰، حکمت ۴۰۳.    
۲۴. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۵۴۷، حکمت ۴۰۳.    
۲۵. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۸۳۷، حکمت ۴۰۳.    
۲۶. بحرانی، ابن میثم، ت محمدی مقدم و نوایی، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۷۴۳.    
۲۷. بحرانی، ابن میثم، ت محمدی مقدم و نوایی، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۷۴۳.    
۲۸. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین، ج۱۵، ص۲۸۴.    
۲۹. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۲۱، ص۴۸۵.    
۳۰. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۲۰، ص۵.    
۳۱. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۱۰۳، خطبه ۴۱.    
۳۲. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۴۴۷، خطبه ۱۹۱.    
۳۳. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۸۷۷، حکمت ۳۹۳.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «حیل»، ج۱، ص۳۱۹.    






جعبه ابزار