حکم داوری برای اهل کتاب (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
خداوند متعال در
قرآن کریم به مسلمانان دستور فرموده در صورت
داوری میان
اهل کتاب ، بر اساس احکام قرآن،
حکم کنند و از هوا و هوس و امیال آنان پیروی نکنند.
خداوند متعال در
قرآن کریم به مسلمانان دستور فرموده در صورت داوری میان اهل کتاب، بر اساس احکام قرآن،
حکم کنند: «وانزلنا الیک الکتـب بالحق مصدقـا لما بین یدیه من الکتـب ومهیمنـا علیه فاحکم بینهم بما انزل الله ولا تتبع اهواءهم عما جاءک من الحق... • وان احکم بینهم بما انزل الله ولا تتبع اهواءهم واحذرهم ان یفتنوک عن بعض ما انزل الله الیک...؛
و این کتاب را به
حق بر تو نازل کردیم، در حالی که کتب پیشین را
تصدیق میکند و حافظ و نگاهبان آنها است، بنابراین بر طبق احکامی که خدا نازل کرده در میان آنها حکم کن، و از هوا و هوسهای آنها پیروی مکن... • و باید در میان آنها (اهل کتاب) طبق آنچه خداوند نازل کرده حکم کنی و از هوسهای آنان پیروی مکن و بر حذر باش که مبادا تو را از بعض احکامی که خدا بر تو نازل کرده منحرف سازند...»
در این آیه
اشاره به موقعیت قرآن بعد از ذکر کتب پیشین انبیاء شده است. مهیمن در اصل به معنی چیزی که حافظ و شاهد و مراقب و
امین و نگاهداری کننده چیزی بوده باشد، و از آنجا که قرآن در حفظ و نگهداری اصول کتابهای آسمانی پیشین، مراقبت کامل دارد و آنها را تکمیل میکند، لفظ مهیمن بر آن
اطلاق کرده است. اساسا تمام کتابهای آسمانی، در اصول مسائل هماهنگی دارند، و هدف واحد یعنی تربیت و تکامل
انسان را تعقیب می‌کنند، اگر چه در مسائل فرعی به مقتضای قانون تکامل تدریجی با هم، تفاوتهائی دارند، و هر آئین تازه، مرحله بالاتری را می‌پیماید، و برنامه جامعتری دارد. ذکر مهیمنا علیه بعد از مصدقا لما بین یدیه اشاره به همین
حقیقت است یعنی اصول کتب پیشین را تصدیق و در عین حال برنامه جامعتری پیشنهاد میکند.
سپس دستور می‌دهد که چون چنین است طبق احکامی که بر تو نازل شده است در میان آنها داوری کن. این آیه می‌گوید: چنانچه خواستی میان اهل کتاب داوری کنی بر طبق احکام قرآن داوری کن. بعد اضافه میکند از هوا و هوسهای آنها که مایلند احکام الهی را بر امیال و هوسهای خود تطبیق دهند پیروی مکن و از آنچه به حق بر تو نازل شده است روی مگردان.
پرهیز از پیروی تمایلات نفسانی اهل کتاب، در داوری میان آنها لازم است: «نزلنا الیک الکتـب بالحق مصدقـا لما بین یدیه من الکتـب ومهیمنـا علیه فاحکم بینهم بما انزل الله ولا تتبع اهواءهم عما جاءک من الحق... • وان احکم بینهم بما انزل الله ولا تتبع اهواءهم...؛
و این کتاب را به حق بر تو نازل کردیم، در حالی که کتب پیشین را تصدیق میکند و حافظ و نگاهبان آنها است، بنابراین بر طبق احکامی که خدا نازل کرده در میان آنها حکم کن، و از هوا و هوسهای آنها پیروی مکن... • و باید در میان آنها (اهل کتاب) طبق آنچه خداوند نازل کرده حکم کنی و از هوسهای آنان پیروی مکن ...»
بعضی از مفسران در شان نزول این آیه از
ابن عباس چنین نقل کرده‌اند: جمعی از بزرگان یهود توطئه کردند و گفتند نزد
محمد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) میرویم شاید بتوانیم او را از آئین خود منحرف سازیم، پس از این تبانی، نزد
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) آمدند و گفتند: ما دانشمندان و اشراف یهودیم و اگر ما از تو پیروی کنیم مطمئنا سایر یهودیان به ما
اقتدا می‌کنند ولی در میان ما و جمعیتی، نزاعی است (در مورد یک
قتل یا چیز دیگر) اگر در این نزاع به نفع ما داوری کنی ما به تو
ایمان خواهیم آورد، پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) از چنین قضاوتی (که عادلانه نبود) خودداری کرد و آیه فوق نازل شد.
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۱۱، ص۲۱۰، برگرفته از مقاله «حکم اهل کتاب».
