حکم بیوه (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
آیاتی از
قرآن کریم به
احکام مربوط به زنان مطلقه و برخی از حقوق آنان اشاره داد که به آنها خواهیم پرداخت.
قبل از نزول آیه
میراث شوهر، وصیت برای
نفقه یک ساله همسر، لازم بود.
والذین یتوفون منکم ویذرون ازوجـا وصیة لازوجهم متـعـا الی الحول غیر اخراج...
" و کسانی که از شما در آستانه
مرگ قرار می‌گیرند و همسرانی از خود به جا می‌گذارند، باید برای همسران خود
وصیت کنند که تا یک سال، آنها را (با پرداختن هزینه زندگی) بهره مند سازند به شرط اینکه آنها (از خانه شوهر) بیرون نروند (و اقدام به
ازدواج مجدد نکنند). و اگر بیرون روند، (حقی در هزینه ندارند ولی) گناهی بر شما نیست نسبت به آنچه در باره خود، به طور شایسته انجام می‌دهند. و خداوند، توانا و
حکیم است. "
منظور از «متاعا» نفقه (خوراک، پوشاک و مسکن) است. در حدیثی از
امام صادق علیه‌السّلام آمده است: در صدر اسلام «بر اساس آیه»، هنگامی که مرد از دنیا می‌رفت تا یکسال از مال شوهر نفقه او را می‌دادند و سپس بدون میراث خارج می‌شد. بعدا آیه یک چهارم و یک هشتم (مربوط به
ارث زن) آیه یاد شده را
نسخ کرد.
ازدواج با بیوگان
مسلمان، مؤمن، مطیع،
توبه کار، عابد و
روزه دار، نسبت به زنان فاقد این ویژگیها اولویت دارد.
عسی ربه ان طـلقکن ان یبدله ازوجـا خیرا منکن مسلمـت مؤمنـت قـنتـت تـئبـت عـبدت سـئحـت ثیبـت وابکارا.
" امید است که اگر او شما را
طلاق دهد، پروردگارش به جای شما همسرانی بهتر برای او قرار دهد، همسرانی مسلمان، مؤمن، متواضع، توبه کار، عابد،
هجرت کننده، زنانی غیر
باکره و باکره! "
در اینجا
قرآن شش وصف برای همسران خوب شمرده است که می‌تواند الگویی برای همه مسلمانان به هنگام انتخاب همسر باشد.
نخست"
اسلام" و سپس"
ایمان" یعنی اعتقادی که در اعماق قلب انسان نفوذ کند، و سپس حالت"
قنوت" یعنی
تواضع و
اطاعت از همسر و بعد از آن" توبه" یعنی اگر کار خلافی از او سر زند در اشتباه خود اصرار نورزد، و از در عذرخواهی درآید. و بعد از آن"
عبادت" خداوند، عبادتی که روح و جان او را بسازد، و پاک و پاکیزه کند، و سپس"
اطاعت فرمان خدا" و پرهیز از هر گونه
گناه.
قابل توجه این که" سائحات" جمع (سائح) را بسیاری از مفسران به معنی" صائم" و روزه دار تفسیر کرده‌اند، ولی به طوری که" راغب" در" مفردات" می‌گوید روزه بر دو گونه است" روزه حقیقی" که به معنی ترک غذا و
آمیزش است، و" روزه
حکمی" که به معنی نگهداری اعضای بدن از گناهان است، و منظور از روزه در اینجا معنی دوم است (این گفته راغب با توجه به مناسبت مقام جالب به نظر می‌رسد، ولی باید دانست که سائح را به معنی کسی که در طریق
اطاعت خدا سیر می‌کند نیز تفسیر کرده‌اند) .
این نیز قابل توجه است که
قرآن روی باکره و غیر باکره بودن زن تکیه نکرده، و برای آن اهمیتی قائل نشده، زیرا در مقابل اوصاف معنوی که ذکر شد این مساله اهمیت چندانی ندارد.
باقی ماندن بیوه مطلقه در خانه مسکونی خود تا پایان عده
طلاق، از حقوق وی، در صورت عدم ارتکاب
فحشا است.
.... طـلقتم النساء فطـلقوهن لعدتهن واحصوا العدة... ولا یخرجن الا ان یاتین بفـحشة مبینة..
"ای پیامبر! هر زمان خواستید زنان را طلاق دهید، در زمان عده، آنها را طلاق گویید)زمانی که از عادت ماهانه پاک شده و با همسرشان نزدیکی نکرده باشند(، و حساب
عده را نگه دارید.... نه شما آنها را از خانه هایشان بیرون کنید و نه آنها (در دوران عده) بیرون روند، مگر آنکه کار زشت آشکاری انجام... "
بعد به" سومین" و" چهارمین"
حکم که یکی مربوط به شوهران است و دیگری مربوط به زنان، می‌فرماید: " شما آنها را از خانه هایشان، خارج نسازید، و آنها نیز از خانه‌ها در دوران عده خارج نشوند" (لا تخرجوهن من بیوتهن و لا یخرجن).
گرچه بسیاری از بیخبران، این
حکم اسلامی را به هنگام طلاق اصلا اجرا نمی‌کنند، و به محض جاری شدن
صیغه طلاق، هم مرد به خود اجازه می‌دهد که زن را بیرون کند، و هم زن خود را آزاد می‌پندارد که از خانه شوهر خارج شود و به خانه بستگان بازگردد، ولی این
حکم اسلامی فلسفه بسیار مهمی دارد، زیرا علاوه بر حفظ احترام زن، غالبا زمینه را برای بازگشت شوهر از طلاق، و
تحکیم پیوند
زناشویی، فراهم می‌سازد.
پشت پا زدن به این
حکم مهم اسلامی که در متن
قرآن مجید آمده است سبب می‌شود که بسیاری از طلاقها به جدایی دائم منتهی شود، در حالی که اگر این
حکم اجرا می‌شد، غالبا به آشتی و بازگشت مجدد منتهی می‌گشت.
ولی از آنجا که گاهی شرائطی فراهم می‌شود که نگهداری زن بعد از طلاق در خانه طاقت فرسا است، به دنبال آن پنجمین
حکم را به صورت استثناء اضافه کرده، می‌گوید: " مگر اینکه آنها کار زشت آشکاری را انجام دهند" (الا ان یاتین بفاحشة مبینة).
مثلا آن قدر،
ناسازگاری،
بد خلقی، و بدزبانی با همسر و کسان او کند که ادامه حضور او در منزل، باعث مشکلات بیشتر گردد.
برخورداری زنان مطلقه بیوه، از مسکن مناسب، به مقدار توانایی همسران شان، از جمله حقوق آنان است.
اسکنوهن من حیث سکنتم من وجدکم..
" آنها(زنان مطلقه ) را هر جا خودتان سکونت دارید و در توانایی شماست سکونت دهید... "
راغب در مفردات می‌گوید: کلمه" من وجدکم" به معنای تمکن و مقدار توانگریتان است، چون
غنی را" و جدان" و" جدة" می‌خوانند.
ضمیر" هن" به مطلقات، یعنی زنان طلاقی بر می‌گردد، و این معنا را
سیاق تایید می‌کند. و معنای آیه این است که زنانی را که طلاق داده‌اید باید در همان مسکن که خودتان ساکنید سکنی بدهید، البته هر کس به مقدار وجدش، آن کس که توانگر است به قدر توانگریش، و آنکه
فقیر است باز به مقدار تواناییش.
" و لا تضآروهن لتضیقوا علیهن"- یعنی حق ندارید ضرری متوجه آنان کنید تا ماندن در آن سکنی برایشان دشوار شود، و از نظر لباس و
نفقه در مضیقه شان قرار دهید.
قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «حکم بیوه».
