حِرْص (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حِرْص (به کسر حاء و سکون راء) یکی از مفردات
نهج البلاغه به معنای علاقه شدید است.
حضرت علی (علیه‌السلام) در
نامه‌ای خطاب به
مالک اشتر، در خصوص کلیدهای
سعادت دنیا و
آخرت و
غصب خلافت از این واژه استفاده نموده است.
حِرْص (به کسر حاء و سکون راء) به معنای علاقه شدید آمده است.
حریص
وصف آن بوده و احرص
صیغه تفضیل آن می‌باشد.
برخی از مواردی که در «نهج‌البلاغه» به کار رفته است، به شرح ذیل می‌باشد:
امام (صلوات‌الله‌علیه) در نامه‌ای خطاب به مالک اشتر فرموده است:
«وَ لا تُدْخِلَنَّ فی مَشورَتِکَ بَخیلاً یَعْدِلُ بِکَ عَنِ الْفَضْلِ وَ یَعِدُکَ الْفَقْرَ، وَ لا جَباناً یُضْعِفُکَ عَنِ الاْمورِ، وَ لا حَریصاً یُزَیِّنُ لَکَ الشَّرَهَ بِالْجَوْرِ؛ فَاِنَّ الْبُخْلَ وَ الْجُبْنَ وَ الْحِرْصَ غَرائِزُ شَتَّی، یَجْمَعُها سوءُ الظَّنِّ بِاللهِ.» «هرگز
بخیل را در مشورت خود دخالت مده، زیرا تو را از
احسان و نیکی کردن منصرف می‌سازد و از تهی دستی و
فقر می‌ترساند. و نیز با شخص ترسو
مشورت مکن که روحیه تو را در انجام امور تضعیف می‌کند. و از مشورت با افراد حریص برحذر باش که حرص ورزیدن را از طریق ستمگری در نظرت زینت می‌دهند. زیرا «
بخل» و «
ترس» و «حرص»، تمایلات گوناگونی هستند که جامع آنها «
سوء ظن» به
خداوند است.»
امام (علیه‌السلام) در خصوص کلیدهای سعادت دنیا و آخرت فرموده است:
«وَ الْحِرْصُ وَ الْکِبْرُ وَ الْحَسَدُ دَواعٍ اِلَی التَّقَحُّمِ فی الذُّنوبِ، وَ الشَّرُّ جامِعُ مَساوئِ الْعُیوبِ.» «حرص و
تکبر و
حسد انگیزه‌هایی هستند برای فرو رفتن در
گناهان، و شر و بدکاری، جامع تمام (این) عیب‌هاست.»
آن حضرت (علیه‌السلام) در
خطبه ۱۷۲ درباره غصب خلافت در
شورای خلافت می‌فرماید:
«وَ قَدْ قالَ قائِلٌ اِنَّکَ عَلَی هَذا الْاَمْرِ یا ابْنَ اَبی طالِبٍ لَحَریصٌ! فَقُلْتُ بَلْ اَنْتُمْ وَ اللَّهِ لَاَحْرَصُ وَ اَبْعَدُ وَ اَنا اَخَصُّ وَ اَقْرَبُ، وَ اِنَّما طَلَبْتُ حَقّاً لی.» «گوینده‌ای به من گفت: ای فرزند
ابوطالب، تو نسبت به این امر (یعنی
خلافت) حریصی! در پاسخش گفتم: به خدا سوگند! شما با این که دورترید، حریص‌ترید (چرا که خلافت، شایسته
اهل بیت پیامبر (علیهم‌السّلام) است که به این کانون هدایت نزدیک ترند) و من شایسته‌تر و نزدیکترم. من فقط حق خویش را مطالبه کردم.»
این واژه ۱۶ بار در «نهج البلاغه» آمده است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «حرص»، ص۲۶۵-۲۶۴.
