• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

حَوْل (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: حَوْل (مفردات‌نهج‌البلاغه)
مقالات مرتبط: حَوْل (مفردات‌قرآن)، حِوَل (لغات‌قرآن).


حَوْل (به فتح حاء و سکون واو) از واژگان نهج‌البلاغه معانی مختلفی دارد.
یکی از معنی‌اش تغیّر و انفصال است.
طرف شى‌ء را هم «حول» گويند كه مى‌تواند به آن متحول شود و بر گردد.
حول به معنای قدرت نیز آید.
این واژه دارای مشتقاتی است که در نهج البلاغه به‌کار رفته است، مانند:
حَوَّلَها (به فتح حاء و واو) به معنای از آن‌ها مى‌گيرد؛
يَحولُ (به فتح یاء) به معنای تغيير مى‌يابد؛
حَوْلی (به فتح حاء و سکون واو) به معنای اطراف من؛
بِحَوْلِهِ (به کسر باء و فتح حاء) به معنای قدرت است.
از این مادّه مواردی متعدد در نهج‌البلاغه آمده است.


حَوْل
[۱] قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۱، ص۳۱۵.    
[۲] راغب اصفهانی، حسین، المفردات فی غریب القرآن، ط دار القلم، ص۲۶۶.    
[۳] طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۵، ص۳۵۸.    
به معنای تغیّر و انفصال است.
راغب گوید: اصل حول تغیّر شی‌ء و انفصال آن از دیگری است.
به اعتبار تغیّر گویند: «حالَ‌ الشَّیْ‌ءُ یَحولُ‌» و به اعتبار انفصال گویند: «حالَ‌ بَیْنی وَ بَیْنَکَ.»
[۴] راغب اصفهانی، حسین، المفردات فی غریب القرآن، ط دار القلم، ص۲۶۶.    

«سال» را به [علت متغّير و منقلب شدن حول گويند، حال انسان همان امور يعنى امور متغيّره در نفس، جسم و مال است مانند «صحت، شادى ثروت و.»
[۵] راغب اصفهانی، حسین، المفردات فی غریب القرآن، ط دار القلم، ص۲۶۶-۲۶۷.    

حول انسان نیروی اوست در یکی از امور فوق که متحوّل و متغیّر است.
[۶] راغب اصفهانی، حسین، المفردات فی غریب القرآن، ط دار القلم، ص۲۶۷.    
[۷] شرتونی، سعید، اقرب الموار فی فصح العربیة و الشوارد، ج۱، ص ۷۵۳.    

حول به معناى قدرت نيز آيد.
در اقرب الموارد فرموده: «الحول...: القوه و القدرة على التصرف.»
[۸] شرتونی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد، ص۷۵۲.    


برخی از مواردی که در نهج‌البلاغه به کار رفته است، به شرح ذیل می‌باشد:

۲.۱ - حَوَّلَها - حکمت ۴۱۵ (درباره شکر)

امام علی (صلوات‌الله‌علیه) در رابطه با شكر نعمت و بذل آن فرموده:
«إِنَّ لِلَّهِ عِباداً يَخْتَصُّهُمْ بِالنِّعَمِ لِمَنافِعِ الْعِبادِ، فَيُقِرُّها في أَيْديهِمْ ما بَذَلوها فَإِذا مَنَعوها نَزَعَها مِنْهُمْ، ثُمَّ حَوَّلَها إِلَى غَيْرِهِمْ.»
[۹] سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۸۸۳، حکمت ۴۱۵.    
[۱۰] عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعه الاستقامه، ج۳، ص۲۵۵، حکمت ۴۲۵.    
[۱۱] صالح، صبحی، نهج البلاغه، ج۱، ص۵۵۱، حکمت ۴۲۵.    

«خداوند بندگانى دارد كه نعمت‌هاى خاصّى به آن‌ها بخشيده تا ديگر بندگان از آن بهره گيرند، به همين جهت مادام كه از اين نعمت‌ها بذل مى‌كنند، خدا آن را در دستشان ثابت مى‌دارد، امّا هنگامى كه بخل ورزند، از آن‌ها مى‌گيرد و به ديگران مى‌دهد.»
[۱۲] مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۸۴۳، حکمت ۴۲۵.    
[۱۳] بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۷۵۷.    

(شرح‌های حکمت:
[۱۴] بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۷۵۸.    
[۱۵] مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۱۵، ص۴۱۹.    
[۱۶] هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۲۱، ص۵۰۴.    
[۱۷] ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۲۰، ص۷۰.    
)


۲.۲ - يَحولُ - خطبه ۱۸۶ (درباره حق تعالی)

حضرت در وصف حق تعالی فرموده:
«الَّذي لا يَحولُ وَ لا يَزولُ.»
[۱۸] سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۴۲۵، خطبه ۱۸۶.    
[۱۹] عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعه الاستقامه، ج۲، ص۱۴۵، خطبه ۱۸۱.    
[۲۰] صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۲۷۳، خطبه ۱۸۶.    

«نه تغيير مى‌يابد و نه فانى مى‌شود.»
[۲۱] مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۴۲۵.    
[۲۲] بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۲۶۶.    

(شرح‌های خطبه:
[۲۳] بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۲۶۹.    
[۲۴] مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۷، ص۲۰۴.    
[۲۵] هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۱۱، ص۵۵.    
[۲۶] ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۳، ص۸۰.    
)


۲.۳ - حَوْلی - خطبه ۳ (درباره بیعت خویش)

طرف، طرف شى‌ء را حول گويند كه مى‌تواند به آن متحول شود و بر گردد.
حضرت علی (علیه‌السلام) در رابطه با بیعت خويش فرموده:
«مُجْتَمِعینَ حَوْلی کَرَبیضَةِ الغَنَمِ.»
[۲۷] سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۴۵، خطبه ۳.    
[۲۸] عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعه الاستقامه، ج۱، ص۳۱، خطبه ۳.    
[۲۹] صالح، صبحی، نهج البلاغه، ج۱، ص۴۹، خطبه ۳.    

«در اطراف من اجتماع كرده بودند مانند اجتماع گوسفندان.»
[۳۰] مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۳۹-۴۰، خطبه۳.    
[۳۱] بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۵۰۴.    

(شرح‌های خطبه:
[۳۲] بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۵۲۵-۵۲۷.    
[۳۳] مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۱، ص۳۸۰-۳۸۲.    
[۳۴] هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۱۰۳-۱۰۴.    
[۳۵] ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۲۰۰.    
)
در رفتن به آب «حوّل» مثل سنّت در «ودع» خواهد آمد.


۲.۴ - بِحَوْلِهِ - خطبه ۸۲ (صفات حق تعالی)

حضرت در صفات حق تعالی فرمود:
«الْحَمْدُ للهِ الَّذِي عَلاَ بِحَوْلِهِ، و دَنا بِطَوْلِهِ.»
[۳۶] سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۱۴۲، خطبه ۸۲.    
[۳۷] عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعه الاستقامه، ج۱، ص۱۲۸، خطبه ۸۱.    
[۳۸] صالح، صبحی، نهج البلاغه، ج۱، ص۱۰۷، خطبه ۸۳.    

«حمد خدا را كه با قدرت خويش از تمام مخلوق برتر است و با بذل و عطاى خويش به بندگان نزديک شده است.»
[۳۹] مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۱۴۹.    
[۴۰] بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۴۹۶.    

(شرح‌های خطبه:
[۴۱] بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۴۹۷.    
[۴۲] مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۳، ص۳۳۴.    
[۴۳] خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۳۴۳.    
[۴۴] ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۶، ص۲۴۱.    
)


از این مادّه مواردی متعدد در نهج‌البلاغه آمده است.
[۴۵] سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۱۴۲، خطبه ۸۲.    
[۴۶] سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۴۵، خطبه ۳.    
[۴۷] سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۴۲۵، خطبه ۱۸۶.    
[۴۸] سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۸۸۳، حکمت ۴۱۵.    


۱. ↑ قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۱، ص۳۱۵.    
۲. ↑ راغب اصفهانی، حسین، المفردات فی غریب القرآن، ط دار القلم، ص۲۶۶.    
۳. ↑ طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۵، ص۳۵۸.    
۴. ↑ راغب اصفهانی، حسین، المفردات فی غریب القرآن، ط دار القلم، ص۲۶۶.    
۵. ↑ راغب اصفهانی، حسین، المفردات فی غریب القرآن، ط دار القلم، ص۲۶۶-۲۶۷.    
۶. ↑ راغب اصفهانی، حسین، المفردات فی غریب القرآن، ط دار القلم، ص۲۶۷.    
۷. ↑ شرتونی، سعید، اقرب الموار فی فصح العربیة و الشوارد، ج۱، ص ۷۵۳.    
۸. ↑ شرتونی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد، ص۷۵۲.    
۹. ↑ سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۸۸۳، حکمت ۴۱۵.    
۱۰. ↑ عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعه الاستقامه، ج۳، ص۲۵۵، حکمت ۴۲۵.    
۱۱. ↑ صالح، صبحی، نهج البلاغه، ج۱، ص۵۵۱، حکمت ۴۲۵.    
۱۲. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۸۴۳، حکمت ۴۲۵.    
۱۳. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۷۵۷.    
۱۴. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۷۵۸.    
۱۵. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۱۵، ص۴۱۹.    
۱۶. ↑ هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۲۱، ص۵۰۴.    
۱۷. ↑ ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۲۰، ص۷۰.    
۱۸. ↑ سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۴۲۵، خطبه ۱۸۶.    
۱۹. ↑ عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعه الاستقامه، ج۲، ص۱۴۵، خطبه ۱۸۱.    
۲۰. ↑ صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۲۷۳، خطبه ۱۸۶.    
۲۱. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۴۲۵.    
۲۲. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۲۶۶.    
۲۳. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۲۶۹.    
۲۴. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۷، ص۲۰۴.    
۲۵. ↑ هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۱۱، ص۵۵.    
۲۶. ↑ ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۳، ص۸۰.    
۲۷. ↑ سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۴۵، خطبه ۳.    
۲۸. ↑ عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعه الاستقامه، ج۱، ص۳۱، خطبه ۳.    
۲۹. ↑ صالح، صبحی، نهج البلاغه، ج۱، ص۴۹، خطبه ۳.    
۳۰. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۳۹-۴۰، خطبه۳.    
۳۱. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۵۰۴.    
۳۲. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۵۲۵-۵۲۷.    
۳۳. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۱، ص۳۸۰-۳۸۲.    
۳۴. ↑ هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۱۰۳-۱۰۴.    
۳۵. ↑ ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۲۰۰.    
۳۶. ↑ سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۱۴۲، خطبه ۸۲.    
۳۷. ↑ عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعه الاستقامه، ج۱، ص۱۲۸، خطبه ۸۱.    
۳۸. ↑ صالح، صبحی، نهج البلاغه، ج۱، ص۱۰۷، خطبه ۸۳.    
۳۹. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۱۴۹.    
۴۰. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۴۹۶.    
۴۱. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۴۹۷.    
۴۲. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۳، ص۳۳۴.    
۴۳. ↑ خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۳۴۳.    
۴۴. ↑ ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۶، ص۲۴۱.    
۴۵. ↑ سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۱۴۲، خطبه ۸۲.    
۴۶. ↑ سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۴۵، خطبه ۳.    
۴۷. ↑ سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۴۲۵، خطبه ۱۸۶.    
۴۸. ↑ سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۸۸۳، حکمت ۴۱۵.    


• قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «حول»، ج۱، ص۳۱۵.    


رده‌های این صفحه : مفردات نهج البلاغه | واژه شناسی واژگان حکمت 415 نهج البلاغه | واژه شناسی واژگان خطبه 186 نهج البلاغه | واژه شناسی واژگان خطبه 3 نهج البلاغه | واژه شناسی واژگان خطبه 82 نهج البلاغه
جعبه ابزار