حَشْر (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حَشْر: (وَ حَشَرْنَا عَلَیْهِمْ)«حشر» به معنای کوچ دادن و خارج کردن گروهی از مقرشان و حرکت دادن آنها به سوی میدان جنگ یا غیر آن است، بنابراین به معنای
حشر در
قیامت نیست، بلکه به هر گونه اجتماع و خروج از قرارگاه و حاضر شدن در میدان، اطلاق می‌شود.
ترجمه و تفاسیر آیات مرتبط با
حَشْر:
(وَلَوْ أَنَّنَا نَزَّلْنَا إِلَيْهِمُ الْمَلآئِكَةَ وَكَلَّمَهُمُ الْمَوْتَى وَحَشَرْنَا عَلَيْهِمْ كُلَّ شَيْءٍ قُبُلًا مَّا كَانُواْ لِيُؤْمِنُواْ إِلاَّ أَن يَشَاءَ اللّهُ وَلَكِنَّ أَكْثَرَهُمْ يَجْهَلُونَ) (و حتّی اگر
فرشتگان را بر آنها نازل می‌کردیم، و مردگان با آنان سخن می‌گفتند، و همه چیز را در برابر آنها جمع می‌نمودیم، هرگز
ایمان نمی‌آوردند؛ مگر آن‌که
خدا بخواهد؛ ولی بیشتر آنها
جهل می‌ورزند.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: سیاق آیه دلالت دارد بر اینکه به منظور اختصار در کلام چیزی حذف شده، و تقدیر آن این است که: اگر ما پیشنهاد
مشرکین را می‌پذیرفتیم و آیات عجیب و غریب برای آنان نازل می‌کردیم، حتی اگر ملائکه را به چشم آنان درمی‌آوردیم و یا مرده‌ها را برایشان زنده می‌کردیم و آنان با مرده‌های خود حرف می‌زدند، و مرده‌ها به صدق دعوت ما
شهادت می‌دادند، و یا تمام موجودات را طائفه طائفه جمع نموده و یا مواجه با آنان می‌کردیم و همه به زبان حال و یا به زبان قال شهادت می‌دادند، باز ایشان ایمان آور نبودند، و هیچ یک از این کارها در آنان تاثیر نمی‌کرد، مگر اینکه خدا خواسته باشد.
(دیدگاه
شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
(وَيَوْمَ نَحْشُرُ مِن كُلِّ أُمَّةٍ فَوْجًا مِّمَّن يُكَذِّبُ بِآيَاتِنَا فَهُمْ يُوزَعُونَ) (به خاطر آور روزی را که ما از هر امّتی، گروهی را از کسانی که آیات ما را تکذیب می‌کردند
محشور می‌کنیم؛ و آنها را نگه می‌داریم تا به یکدیگر ملحق شوند.)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: مراد از
حشر، جمع کردن بعد از
مرگ است، چون
محشورین عبارتند از فوجی از هر امت، و تمامی امت‌های زنده هیچ وقت در زمان واحد جمع نمی‌شوند.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
(يَوْمَ تَشَقَّقُ الْأَرْضُ عَنْهُمْ سِرَاعًا ذَلِكَ حَشْرٌ عَلَيْنَا يَسِيرٌ) (روزی که زمین بسرعت از روی آنها شکافته می‌شود و از قبرها خارج می‌گردند؛ و این جمع کردن برای ما آسان است.)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید:
(ذلِکَ حَشْرٌ عَلَیْنا یَسِیرٌ) یعنی آنچه گفتیم (که از قبور شکافته شده به سرعت بیرون می‌شوند)
حشری است که انجامش برای ما آسان است.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
(هُوَ الَّذِي أَخْرَجَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ مِن دِيَارِهِمْ لِأَوَّلِ الْحَشْرِ مَا ظَنَنتُمْ أَن يَخْرُجُوا وَظَنُّوا أَنَّهُم مَّانِعَتُهُمْ حُصُونُهُم مِّنَ اللَّهِ فَأَتَاهُمُ اللَّهُ مِنْ حَيْثُ لَمْ يَحْتَسِبُوا وَقَذَفَ فِي قُلُوبِهِمُ الرُّعْبَ يُخْرِبُونَ بُيُوتَهُم بِأَيْدِيهِمْ وَأَيْدِي الْمُؤْمِنِينَ فَاعْتَبِرُوا يَا أُولِي الْأَبْصَارِ) (او کسی است که
کافران اهل کتاب را در نخستین برخورد با
مسلمانان از خانه‌هایشان بیرون راند. گمان نمی‌کردید آنان بیرون روند، و خودشان نیز گمان می‌کردند که دژهای محکمشان آنها را از
عذاب الهی مانع می‌شود؛ امّا خداوند از آن‌جا که گمان نمی‌کردند به سراغشان آمد و در دل‌هایشان
ترس و وحشت افکند، به گونه‌ای که خانه‌های خود را با دست خویش و با دست مؤمنان ویران می‌کردند؛ پس عبرت بگیرید‌ای صاحبان بصیرت!)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: کلمه
حشر به معنای بیرون کردن است اما نه بیرون کردن یک نفر، بلکه یک جمعیت، و نه به اختیار، بلکه به اجبار. و اضافه اول
الحشر اضافه صفت به موصوف، و به معنای
حشر اولی است.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
•
مکارم شیرازی، ناصر، لغات در تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «حَشْر»، ص۱۸۶.
