حَدْر (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حَدْر (به فتح حاء) یا
حَدور (به فتح حاء) یکی از مفردات
نهج البلاغه به معنای از بالا به پایین آوردن (ریختن، غلطانیدن) است.
حضرت علی (علیه‌السلام) در بیان سکوت خود درباره
خلافت ابوبکر، رعایت
حقوق حیوانات، توبیخ
خیانتکار در
بیت‌المال و پاداش شاد کردن دیگران، از این واژه استفاده نموده است.
حَدْر (به فتح حاء) یا حَدور به معنای از بالا به پایین آوردن (ریختن، غلطانیدن)، آمده است. چنان‌که گفته می‌شود:«حدر الشی‌ء حدورا: انزله من علو الی اسفل.»
واژه «انحدار» به معنای ریخته شدن، آمده است.
برخی از مواردی که در «نهج‌البلاغه» استفاده شده به شرح ذیل می‌باشد:
امام علی (صلوات‌الله‌علیه) در
خطبه شقشقیّه فرموده:
«اَما وَ الله لَقَدْ تَقَمَّصَها فُلانٌ وَ اِنَّهُ لَیَعْلَمُ اَنَّ مَحَلّیَ مِنها مَحَلُّ القُطْبِ مِنَ الرَّحا یَنْحَدِرُ عَنّی السَّیْلُ.» «به
خدا قسم ابوبکر پیراهن
خلافت را به تن کرد، با آنکه می‌دانست موقعیت من نسبت به خلافت مانند موقعیت محور و میله آسیاب است نسبت به آسیاب. (او مى‌دانست) سيل‌ها و چشمه هاى (علم و
فضیلت) از دامن كوهسار وجودم جارى است.»
امام (علیه‌السلام) در
نامه ۲۵، درمورد رعایت حقوق حیوانات، می‌فرماید:
«وَ لا تَاْمَنَنَّ عَلَیْها اِلّا مَنْ تَثِقُ بِدینِهِ رافِقاً بِمالِ الْمُسْلِمینَ، حَتَّی یُوَصِّلَهُ اِلَی وَلِیِّهِمْ فَیَقْسِمَهُ بَیْنَهُمْ وَ لا تُوَکِّلْ بِها اِلاّ ناصِحاً شَفیقاً وَ اَمیناً حَفیظاً غَیْرَ مُعْنِفٍ وَ لا مُجْحِفٍ وَ لا مُلْغِبٍ وَ لا مُتْعِبٍ ثُمَّ احْدُرْ اِلَیْنا ما اجْتَمَعَ عِنْدَکَ نُصَیِّرْهُ حَیْثُ اَمَرَ اللَّهُ بِهِ.» «آن‌ها (حیوانات
زکات) را به غیر از کسی که به دینش اطمینان داری و نسبت به اموال
مسلمین دل‌سوزتر است مسپار تا آن را (سالم) به ولی مسلمین برساند و او در میان مسلمانان تقسیم کند. تنها کسانی را مامور این کار کن که خیرخواه و مهربان و امین و حافظ باشند، سخت‌گیر و اجحاف‌گر نباشند، حیوانات را خسته نکنند و به
زحمت نیندازند، سپس آن‌چه را نزد تو جمع شده فوراً به سوی ما روانه کن تا آن را در مصارفی که خداوند
امر فرموده
صرف کنیم.»
آن حضرت (علیه‌السلام) همچنین در
نامه ۴۱ در جریان توبیخ خیانتکار در بیت‌المال، فرموده‌اند:
«فَحَمَلْتَهُ اِلَی الْحِجازِ رَحیبَ الصَّدْرِ بِحَمْلِهِ غَیْرَ مُتَاَثِّمٍ مِنْ اَخْذِهِ، کَاَنَّکَ لا اَبا لِغَیْرِکَ حَدَرْتَ اِلَی اَهْلِکَ تراثَکَ مِنْ اَبیکَ وَ اُمِّکَ.» «آن‌گاه آن را با خاطری آسوده به سوی
حجاز حمل کردی بی‌آنکه در این کار احساس
گناه کنی! دشمنت بی‌پدر باد، گویا میراث پدر و مادرت را برای خانواده‌ات می‌بردی.»
در بیانی دیگری نسبت به پاداش شاد کردن دیگران، آن حضرت می‌فرماید:
«جَرَی اِلَیْها کَالْماءِ فی انْحِدارِهِ.» «آن لطف مانند جاری شدن آب بر آن بلا فرود آید تا آن‌را بِراند مانند: رانده شدن
شتر غیر از چراگاهی.»
این واژه چهار بار در «نهج البلاغه» آمده است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «حدر»، ص۲۵۷.
