حَثِیثاً (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حَثیثاً: (يَطْلُبُهُ حَثيثًا) واژۀ «
حثيث» از مادّۀ «
حثّ» گرفته شده و به معنى «
شتابانيدن و بر انگيختن» است و به كارى كه «
تند، سريع و شتابان» صورت گيرد «
حثيث» گفته مى‌شود.
وَلَّى حَثيثاً: «تند دويد».
جمع
حَثيث،
حِثاث آمده است.
آیه مورد بحث مى‌گويد: «
شب با سرعت به دنبال
روز در
حرکت است» همانند طلبكارى كه با سرعت به دنبال بدهكار مى‌دود.
به موردی از کاربرد حَثیثاً در
قرآن، اشاره می‌شود:
(إِنَّ رَبَّكُمُ اللّهُ الَّذي خَلَقَ السَّماواتِ وَ الأَرْضَ في سِتَّةِ أَيّامٍ ثُمَّ اسْتَوى عَلى الْعَرْشِ يُغْشِي اللَّيْلَ النَّهارَ يَطْلُبُهُ حَثيثًا وَ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ وَ النُّجُومَ مُسَخَّراتٍ بِأَمْرِهِ أَلا لَهُ الْخَلْقُ وَ الأَمْرُ تَبارَكَ اللّهُ رَبُّ الْعالَمينَ) «
پروردگار شما، خداوندى است كه
آسمانها و
زمین را در شش روز (شش دوران) آفريد؛ سپس بر
عرش قدرت قرار گرفت و به
تدبیر جهان پرداخت؛ با پرده تاريكِ شب، روز را مى‌پوشاند؛ و شب به سرعت، در پى روز مى‌آيد؛ و خورشيد و ماه و ستارگان را آفريد، كه مسخّر فرمان او هستند. آگاه باشيد كه
آفرینش و تدبير جهان، از آن او و به فرمان او است! پر
برکت و بى زوال است خداوندى كه پروردگار جهانيان است.»
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: در این قسمت آیه بيان اجمالى قبل را تفصيل داده، مى‌فرمايد:
(يُغْشِي اللَّيْلَ النَّهارَ يَطْلُبُهُ حَثِيثاً) يعنى شب را به روز مى‌پوشاند، و روز به سرعت شب را طلب مى‌كند تا آن را بپوشاند، اين جمله
اشعار دارد به اينكه اصل،
ظلمت است و
نور روز چيزى است كه از درخشندگى خورشيد پيدا مى‌شود، و روز پديده‌اى است كه عارض بر شب و همان ظلمت مخروطى شكلى مى‌شود كه دائما نصف كمتر سطح كره زمين را پوشانيده است.
و چون دائما نور خورشيد در روى زمين در حركت است قهرا ظلمت مخروطى شكل هم در حركت و گويا مورد تعقيب روز است.
«شب با سرعت به دنبال روز در حركت است» همانند طلبكارى كه با سرعت به دنبال بدهكار مى‌دود.
(يَطْلُبُهُ حَثِيثاً) اين تعبير با توجه به موقعيت شب و روز در كره زمين تعبير جالبى است، زيرا اگر كسى از بيرون كره زمين ناظر چگونگى حركت آن به دور خود و افتادن سايه مخروطى‌شكل زمين بر روى خودش بوده باشد با توجه به اين كه كره زمين با سرعت سرسام‌آورى (در حدود ۳۰ كيلومتر در دقيقه) به دور خود مى‌گردد چنين احساس مى‌كند كه گويا هيولاى سياه مخروطى‌شكل با سرعت زياد در روى اين كره به دنبال روشنايى روز در حركت است، ولى اين موضوع در مورد روشنايى روز صادق نيست، زيرا روشنايى آفتاب در نيمى از كره زمين و در تمام فضاى اطراف پخش است و شكلى به خود نمى‌گيرد، تنها تاريكى شب است كه به صورت سايه مخروطى‌شكل همانند يك
شبح اسرارآميز غول پيكر روى زمين مى‌دود.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله « حَثیثاً »، ص۴۴۸.
