• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

حوط (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





حَوْط (به فتح حاء و سکون واو)، از واژگان قرآن کریم به معنای فراگرفتن، حفظ، مراقبت و علم است که در قرآن درباره احاطه اعمال، احاطه بلا و احاطه کفار در جهنم نیز استعمال شده است.



حَوْط به معنای فرا گرفتن است. در قاموس گوید: حَوْط، حِیطَه و حِیَاطَة به معنی حفظ، صیانت و مراقبت است.


راغب گوید: حائط دیواری است که مکان مخصوصی را فرا گیرد، احاطه در اجسام به کار می‌رود مثل فلان چیز را احاطه کردم و نیز در حفظ استعمال می‌شود مثل‌: (اِنَّهُ بِکُلِّ شَیْ‌ءٍ مُحِیطٌ) «خداحافظ و نگهدارنده هر چیز است»؛ و نیز به معنی علم می‌آید نحو: (اِنَّ اللَّهَ بِما یَعْمَلُونَ‌ مُحِیطٌ) (زيرا خداوند بر آنچه انجام مى‌دهند، احاطه دارد.) و (وَاَنَّ اللَّهَ قَدْ اَحاطَ بِکُلِّ شَیْ‌ءٍ عِلْماً) (به اختصار) ناگفته نماند معنی اصلی همان فرا گرفتن و احاطه است و آن با علم و نگهداری و مراقبت و بلائی که شخص را فرا می‌گیرد سازگار است.
(وَاَنَّ اللَّهَ قَدْ اَحاطَ بِکُلِّ شَیْ‌ءٍ عِلْماً) «حقّا که خدا در دانائی هر چیز را فرا گرفته است.» نظیر: (وَاَحاطَ بِما لَدَیْهِمْ‌) (و او به آنچه نزد آنهاست احاطه دارد.) و (وَقَدْ اَحَطْنا بِما لَدَیْهِ خُبْراً) (و ما به خوبى بر آنچه نزد او بود احاطه داشتيم.)

۲.۱ - احاطه اعمال

(بَلی‌ مَنْ کَسَبَ سَیِّئَةً وَ اَحاطَتْ‌ بِهِ خَطِیئَتُهُ فَاُولئِکَ اَصْحابُ النَّارِ...) (آرى، كسانى كه مرتكب گناه شوند، و آثار گناه، سراسر وجودشان را بپوشاند، آنها اهل آتشند.) بلی هر که بدی را کسب کند و گناهش او را فرا گیرد آنها یاران آتشند. ظاهر آیه آن است که عمل مثل‌ هاله اطراف انسان را فرا می‌گیرد و راهی برای ورود رحمت و هدایت به قلبش باقی نمی‌گذارد، اعمال که به صورت نیرو از عامل خارج می‌شوند از او جدا نمی‌گردند بلکه حتی بر روی قلب زنگار می‌شوند چنانکه فرموده‌: (بَلْ رانَ عَلی‌ قُلُوبِهِمْ ما کانُوا یَکْسِبُونَ‌) ((چنين نيست كه آنها مى‌پندارند)، بلكه اعمالشان چون زنگارى بر دل‌هايشان نشسته است.)
در سوره یس، احاطه اعمال به صورت زنجیرها و سدّها ذکر شده است‌، (اِنَّا جَعَلْنا فِی اَعْناقِهِمْ اَغْلالًا فَهِیَ اِلَی الْاَذْقانِ فَهُمْ مُقْمَحُونَ)(وَجَعَلْنا مِنْ بَیْنِ اَیْدِیهِمْ سَدًّا وَمِنْ خَلْفِهِمْ سَدًّا فَاَغْشَیْناهُمْ فَهُمْ لا یُبْصِرُونَ‌) (ما در گردن‌هاى آنان غل‌هايى (طوق‌هايى‌) قرار داديم كه تا چانه‌ها ادامه دارد و سرهاى آنان را به بالا نگاه داشته است. و در پيش روى آنان سدّى قرار داديم، و در پشت سرشان سدّى؛ و چشمانشان را پوشانده‌ايم، لذا نمى‌بينند.) زنجیرهایی که در گردن تا چانه رسیده‌اند و سدّ به خصوصی که از جلو و پشت سر، آنها را پوشیده است جز واقعیت اعمال بد نیستند.
(وَاُحِیطَ بِثَمَرِهِ فَاَصْبَحَ یُقَلِّبُ کَفَّیْهِ عَلی‌ ما اَنْفَقَ فِیها) (سرانجام عذاب الهی فرا رسيد، و ميوه‌هاى آن نابود شد؛ و او به خاطر هزينه‌هايى كه در آن صرف كرده بود، پيوسته دست‌هايش را به هم مى‌ماليد.)

۲.۲ - احاطه بلا

(لَتَاْتُنَّنِی بِهِ اِلَّا اَنْ‌ یُحاطَ بِکُمْ‌) (او را حتماً نزد من خواهيد آورد؛ مگر اين‌كه قدرت از شما سلب گردد.) مراد از «اُحِیطَ» و «یُحَاطُ» احاطه و فرا گرفتن بلا است و تقدیر چنین است: «اُحِیطَ البَلَاءُ بِثَمَرِهِ ان‌ یُحَاطَ البلاءُ بِکُمْ» معنی دو آیه چنین می‌شود: «میوه‌اش با بلا احاطه شد پس دو دست خویش را به حسرت برای مالی که خرج کرده بود بهم می‌مالید.» «حتما باید او را بیاورید مگر آنکه‌ با پیش آمدی احاطه شوید.»

۲.۳ - احاطه کفار

(یَسْتَعْجِلُونَکَ بِالْعَذابِ وَاِنَّ جَهَنَّمَ‌ لَمُحِیطَةٌ بِالْکافِرِینَ‌) «عذاب را به عجله از تو می‌خواهند حال آنکه جهنّم کافران را فرا گرفته است.» آیه شریفه مبیّن آن است که جهنّم در حال حاضر کفّار را فرا گرفته است ولی متوجّه آن نیستند همانطور که برق در ابر و آتش در سنگ پنهان است و ما متوجّه نیستیم هکذا جهنّم در این زندگی مخفی است و اهل کفر را فرا گرفته ولی متوجّه آن نیستند. نظیر این آیات‌: (اِنَّ الْاَبْرارَ لَفِی نَعِیمٍ)(وَ اِنَّ الْفُجَّارَ لَفِی جَحِیمٍ)(یَصْلَوْنَها یَوْمَ الدِّینِ)(وَ ما هُمْ عَنْها بِغائِبِینَ‌) (به يقين در آن روز نيكان در بهشت پر نعمتند. و بدكاران در دوزخند، روز جزا وارد آن مى‌شوند و مى‌سوزند. و آنان هرگز از آن غايب و دور نيستند!) است بنا بر آنکه جمله‌های اسمیّه دلالت بر حال و استمرار دارند.
(وَاللَّهُ‌ مُحِیطٌ بِالْکافِرِینَ‌) (و خداوند به كافران احاطه دارد.)
(اَلا اِنَّهُ بِکُلِّ شَیْ‌ءٍ مُحِیطٌ) (آگاه باشيد كه او بر همه چيز احاطه دارد.)
(اِنَّ رَبِّی بِما تَعْمَلُونَ‌ مُحِیطٌ) (پروردگارم به آنچه انجام مى‌دهيد، احاطه دارد و آگاه است.)
(وَکانَ اللَّهُ بِکُلِّ شَیْ‌ءٍ مُحِیطاً) (و خداوند به هر چيزى احاطه دارد.)


۱. قرشی بنایی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۲، ص۱۹۶.    
۲. ابن فارس، احمد، معجم مقائیس اللغة، ج۲، ص۱۲۰.    
۳. طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۴، ص۲۴۳.    
۴. فیروزآبادی، مجدالدین، قاموس المحیط، ج۲، ص۳۵۵.    
۵. آل عمران/سوره۳، آیه۱۲۰.    
۶. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۶۵.    
۷. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۲، ص۳۷۵.    
۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۴، ص۲۲۴-۲۲۵.    
۹. طلاق/سوره۶۵، آیه۱۲.    
۱۰. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، ط دار القلم، ص۲۶۵.    
۱۱. طلاق/سوره۶۵، آیه۱۲.    
۱۲. طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان، ج۱۹، ص۳۲۶-۳۲۷.    
۱۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۹، ص۵۴۸.    
۱۴. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۱۰، ص۵۱.    
۱۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۵، ص۱۱۹.    
۱۶. جن/سوره۷۲، آیه۲۸.    
۱۷. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۵۷۳.    
۱۸. طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان، ج۲۰، ص۵۵.    
۱۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۲۰، ص۸۶.    
۲۰. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۱۰، ص۱۵۵.    
۲۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۵، ص۳۹۷.    
۲۲. کهف/سوره۱۸، آیه۹۱.    
۲۳. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۳۰۳.    
۲۴. طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان، ج۱۳، ص۳۶۳.    
۲۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۳، ص۵۰۲.    
۲۶. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۶، ص۳۸۲.    
۲۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۵، ص۱۲۲.    
۲۸. بقره/سوره۲، آیه۸۱.    
۲۹. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۱۲.    
۳۰. طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان، ج۱، ص۲۱۵-۲۱۶.    
۳۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱، ص۳۲۵.    
۳۲. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۱، ص۲۸۲.    
۳۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱، ص۲۳۵-۲۳۶.    
۳۴. مطففین/سوره۸۳، آیه۱۴.    
۳۵. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۵۸۸.    
۳۶. طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان، ج۲۰، ص۲۳۴.    
۳۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۲۰، ص۳۸۵.    
۳۸. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۱۰، ص۲۹۳.    
۳۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۶، ص۳۶۷.    
۴۰. یس/سوره۳۶، آیه۸-۹.    
۴۱. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۴۴۰.    
۴۲. طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان، ج۱۷، ص۶۴-۶۵.    
۴۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۷، ص۹۳-۹۴.    
۴۴. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۸، ص۲۵۹-۲۶۰.    
۴۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۰، ص۳۶۹.    
۴۶. کهف/سوره۱۸، آیه۴۲.    
۴۷. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۲۹۸.    
۴۸. طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان، ج۱۳، ص۳۱۶.    
۴۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۳، ص۴۳۸.    
۵۰. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۶، ص۳۴۸.    
۵۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۵، ص۶۷.    
۵۲. یوسف/سوره۱۲، آیه۶۶.    
۵۳. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۲۴۳.    
۵۴. طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان، ج۱۱، ص۲۱۶-۲۱۷.    
۵۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۱، ۲۹۵-۲۹۷.    
۵۶. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۵، ص۴۲۷.    
۵۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۲، ص۲۵۷.    
۵۸. عنکبوت/سوره۲۹، آیه۵۴.    
۵۹. طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان، ج۱۶، ص۱۴۱.    
۶۰. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۶، ص۲۱۱.    
۶۱. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۸، ص۳۵-۳۶.    
۶۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۹، ص۷۹.    
۶۳. انفطار/سوره۸۲، آیه۱۳-۱۶.    
۶۴. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۵۸۷.    
۶۵. طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان، ج۲۰، ص۲۲۷.    
۶۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۲۰، ص۳۷۲-۳۷۳.    
۶۷. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۱۰، ص۲۸۷-۲۸۸.    
۶۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۶، ص۳۵۵.    
۶۹. بقره/سوره۲، آیه۱۹.    
۷۰. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۴.    
۷۱. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۱، ص۱۱۸.    
۷۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱، ص۸۶-۸۷.    
۷۳. فصلت/سوره۴۱، آیه۵۴.    
۷۴. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۴۸۲.    
۷۵. طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان، ج۱۷، ص۴۰۵.    
۷۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۷، ص۶۱۵.    
۷۷. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۹، ص۳۴.    
۷۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۲، ص۸۸.    
۷۹. هود/سوره۱۱، آیه۹۲.    
۸۰. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ۲۳۲.    
۸۱. طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان، ج۱۰، ص۳۷۵.    
۸۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۰، ص۵۶۲.    
۸۳. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۵، ص۳۲۴.    
۸۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۲، ص۱۱۵.    
۸۵. نساء/سوره۴، آیه۱۲۶.    
۸۶. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۹۸.    
۸۷. طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان، ج۵، ص۸۹.    
۸۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۵، ص۱۴۴.    
۸۹. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۳، ص۲۰۱.    
۹۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۶، ص۷۰.    



قرشی بنایی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «حوط»، ج۲، ص۱۹۶-۱۹۸.    






جعبه ابزار