حوز (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حَوْز (به فتح حاء و سکون واو) از
واژگان نهج‌البلاغه به معنای ضمّ كردن نسبت به خود است. از این مادّه دوازده مورد در
نهج‌البلاغه آمده است.
حَوْزبه معنای جمع کردن و ضمّ کردن است. حَیِّز به معنای مکان است.
مواردی که در
نهج‌البلاغه استفاده شده به شرح ذیل می‌باشد.
به
مصقلة بن هبیره که به
شام فرار کرد می‌نویسد:
«بَلَغَنِي عَنْكَ أَمْرٌ إِنْ كُنْتَ فَعَلْتَهُ فَقَدْ أَسْخَطْتَ إِلهَكَ، وَأَغْضَبْتَ إِمَامَكَ: أَنَّكَ تَقْسِمُ فَيْءَ الْمُسْلِمِينَ الَّذِي حَازَتْهُ رِمَاحُهُمْ وَخُيُولُهُمْ، وَأُرِيقَتْ عَلَيْهِ دِمَاؤُهُمْ، فِيمَنِ اعْتَامَكَ مِنْ أَعْرَابِ قَوْمِكَ.»«به من درباره تو گزارشى رسيده كه اگر درست باشد و اين كار را انجام داده باشى پروردگارت را به خشم آورده و امامت را عصيان كرده‌اى. (گزارش رسيده) كه تو
غنایم مربوط به مسلمانان را كه به
وسیله اسلحه و اسب‌هايشان به دست آمده و خون‌هايشان در اين راه ريخته شده، در بين افرادى از باديه نشينان قبيله ات-/ كه تو رابرگزيده‌اند-/ تقسيم مى‌كنى.»
(شرح‌های نامه:
)
امام (صلوات‌الله‌علیه) به عثمان بن حنیف فرماندار
بصره درباره
زهد خود می‌نویسد:
«إِمَامَكُمْ قَدِ اكْتَفَى مِنْ دُنْيَاهُ بِطِمْرَيْهِ، وَمِنْ طُعْمِهِ بِقُرْصَيْهِ... فَوَاللهِ مَا كَنَزْتُ مِنْ دُنْيَاكُمْ تِبْراً... وَلاَ أَعْدَدْتُ لِبَالِي ثَوْبِي طِمْراً وَ لاَ حُزْتُ مِنْ أَرْضِهَا شِبْراً.» «امام شما از لباس دنیا به دو لباس کهنه و از طعامش به دو قرص
نان اکتفا کرده به خدا قسم از دنیای شما و لو ریزه طلائی ذخیره نکرده و برای لباس پوسیده‌ام، لباس کهنه‌ای آماده ننموده‌ام و از زمين آن حتّى يک وجب در اختيار نگرفته‌ام.»
(شرح‌های خطبه:
)
حضرت علی (ع) در ذیل آیه
(أَ حَسِبَ النَّاسُ أَنْ يُتْرَكُوا أَنْ يَقُولُوا آمَنَّا وَ هُمْ لا يُفْتَنُونَ) میفرمایند:
وقتی این
آیه نازل شد، گفتم:
«يَا رَسُولَ اللهِ، مَا هذِهِ الْفِتْنَةُ الَّتي أَخْبَرَكَ اللهُ بِهَا؟ فَقَالَ: «يَا عَلِيُّ، إِنَّ أُمَّتِي سَيُفْتَنُونَ مِنْ بَعْدِي فَقُلْتُ: يَا رَسُولَ اللهِ، أَوَلَيْسَ قَدْ قُلْتَ لِي يَوْمَ أُحُد حَيْثُ اسْتُشْهِدَ مَنِ اسْتُشْهِدَ مِنَ الْمُسْلِمِينَ، وَحِيزَتْ عَنِّي الشَّهَادَةُ فَشَقَّ ذلِكَ عَلَيَّ، فَقُلْتَ لِي: «أَبْشِرْ فَإِنَّ الشَّهَادَةَ مِنْ وَرَائِكَ.» «ای
رسول خدا! این فتنهای که
خداوند از آن خبر داده چیست؟ فرمود: ای
علی!
امت من بعد از من به فتنه دچار خواهند شد. عرض كردم: اى پيامبر خدا صلى الله عليه و آله مگر نه اين است كه در جنگ احد پس از آن كه افرادى از مسلمانان شهيد شدند و من از اين كه به سعادت شهادت نرسيده بودم ناراحت شدم به من فرمودى «بشارت باد بر تو كه سرانجام شهيد خواهى شد.»
(شرح‌های خطبه:
)
در بعضى از ايام
صفین به ياران خويش فرمود:
«وَ قَدْ رَأَیْتُ جَوْلَتَکُمْ وَ انْحِیَازَکُمْ عَنْ صُفُوفِکُمْ تَحُوزُکُمُ الْجُفَاهُ الطَّغَامُ وَ أَعْرَابُ أَهْلِ الشَّامِ وَ أَنْتُمْ لَهَامیمُ الْعَرَبِ وَ یَآفیخُ الشَّرَفِ وَ الْأَنْفُ الْمُقَدَّمُ وَ السَّنَامُ الْأَعْظَمُ.» «فرار و هزيمت شما را با چشم خود ديدم، كناره‌گيرى شما را از صفوف خود مشاهده كردم، (ديدم) جفاكاران و كوته فكران و
اعراب باديه نشين
شام شما را از صفوفتان كنار زدند، با اين كه شما از بزرگان و سرشناسان
عرب و از سران شرف هستيد.»
(شرح های خطبه:
)
در همین خطبه میفرمایند:
«وَلَقَدْ شَفَى وَحَاوِحَ صَدْرِي أَنْ رَأَيْتُكُمْ بِأَخَرَة، تَحُوزُونَهُمْ كَمَا حَازُوكُمْ، وَتُزِيلُونَهُمْ عَنْ مَوَاقِفِهمْ» «سوزش‌هاى دلم را
شفا بخشيد كه در آخر ديدم شما آنها را رانديد چنانكه شما را رانده بودند و آنها را از موضع خودشان بيرون زديد.»
(شرح‌های خطبه:
) مراد از آن در كلام حضرت سوزش دل است.
از این مادّه دوازده مورد در
نهج‌البلاغه آمده است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «حوز»، ج۱، ص۳۱۲.
