حمیّت جاهلیّت (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حمیّت جاهلیّت: (حَمِيَّةَ الْجَاهِلِيَّةِ) «
حميّت» در اصل از ماده «
حَمْی» (بر وزن حمد) است و گفتيم كه «
حمى» به معنى حرارتى است كه از آتش يا
خورشید يا بدن
انسان و مانند آن به وجود مى‌آيد، و به همين دليل به حالت تب، «
حمّى» گفته مى‌شود، سپس كلمه «
حميّت» در معنى «
خشم» و آنگاه به معنى «
نخوت و تعصّب آميخته با خشم» (تعصّب
خشم
آلود) به‌كاررفته‌است .
اين حالتى است كه براثر
جهل و كوتاهى
فکر و
انحطاط فرهنگی به وجود مى‌آيد و در ميان «
اقوام جاهلی»، فراوان بوده و موجب بسيارى از جنگها و خونريزيها مى‌شده است.
تعصب و حميّت جاهليّت بزرگترين سد راه
کفار بوده و آيه مورد بحث كه در تعقيب ماجراى «
حدیبیه» است به يكى از مهم‌ترين عوامل بازدارنده كفار از
ایمان به
خدا و
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) و تسليم در مقابل
حق و
عدالت اشاره مى‌كند.
به موردی از کاربرد حمیّت جاهلیّت در
قرآن، اشاره می‌شود:
(إِذْ جَعَلَ الَّذينَ كَفَرُوا في قُلُوبِهِمُ الْحَمِيَّةَ حَمِيَّةَ الْجاهِلِيَّةِ فَأَنزَلَ اللّهُ سَكينَتَهُ عَلى رَسُولِهِ وَ عَلى الْمُؤْمِنينَ وَ أَلْزَمَهُمْ كَلِمَةَ التَّقْوَى وَ كانُوا أَحَقَّ بِها وَ أَهْلَها وَ كانَ اللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَليمًا) «به خاطر بياوريد هنگامى را كه
کافران در دلهاى خود
خشم و نِخْوَت جاهليّت داشتند؛ و در مقابل، خداوند آرامش و
سکینه خود را بر پيامبرش و مؤمنان نازل فرمود و آنها را به حقيقت
تقوا ملزم ساخت، و آنان از هركس شايسته‌تر و اهل آن بودند؛ و خداوند به همه چيز داناست.»
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
راغب در
مفردات مى‌گويد:
عرب از نيروى غضب وقتى فوران كند و شدت يابد تعبير به حميت مى‌كند، مى‌گويد: حميت على فلان يعنى عليه فلانى سخت
خشم كردم. خداى تعالى هم اين كلمه را آورده و فرموده:
(حَمِيَّةَ الْجاهِلِيَّةِ) و به
استعاره از همين معنا است كه مى‌گويند: حميت المكان حمى ، يعنى از مكان دفاع كردم و يا آن را حفظ كردم.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله « حمیّت جاهلیّت »، ص ۵۹۵.
