حقوقجزای اختصاصی یکی از رشته‌های مطرح در علم حقوق بوده و به معنای علمی است که به بحث در خصوصیات هر یک از جرائم به طور جداگانه می‌پردازد. این مقاله به بررسی موضوع حقوقجزای اختصاصی، سیر تاریخی و حقوقجزای اختصاصی در حقوق موضوعه ایران اشاره می‌کند.
حقوقجزای اختصاصی رشته‌ای از حقوق است که به بحث در خصوصیات هر یک از جرائم به طور جداگانه می‌پردازد. موضوع حقوقجزای اختصاصی خود جرم است و خصوصیات جرائم را چه از نظر عناصر تشکیل‌دهنده و چه از نظر کیفیت مجازاتتعریف و بیان می‌کند.
از منظر تاریخی حقوقجزای اختصاصی مقدم بر حقوقجزای عمومی می‌باشد. واضعین اولیه قوانین بنابر احتیاجات اعمال معینی را که با منافع خصوصی افراد و یا مصالح عمومی جامعه مغایرت داشت با شرایط معینی جرم دانستند و توجهی به قواعد عام و مشترک که حاکم بر کلیه جرائم باشد، نداشتند. در فقه جزایی اسلام نیز فقها با استفاده از قرآن مجید و سنت نبوی بدون تدوین و تنظیم قواعد مهم عمومی حاکم بر حقوق جزا، هر یک از جرائم مهم و معین را مورد مطالعه قرار داده‌اند.
جرایم علیه تمامیت جسمی و بر ضد شخصیت معنوی افراد (جرایم علیه اشخاص)، مثل قتل، نقص و یا قطع عضو موجب صدمه و ضرر جسمانی و برخی دیگر مثل افتراء، تهمت، قذف و هتّاکی موجب صدمه و ضرر روحی و معنوی می‌گردند.
