حَفیظ (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حَفیظ: (اَرْسَلْنَاکَ عَلَیْهِمْ حَفیظاً)«حَفِیظ» از مادّه
«حِفْظ» به کسی می‌گویند که از شخص یا چیزی مراقبت کرده و او را از زیان و ضرر حفظ می‌کند.
«حَفِیظ» از این نظر که
صفت مشبهه است و معنای ثبات و دوام را می‌رساند با «حافظ» که
اسم فاعل است تفاوت دارد، بنابراین «حفیظ» به معنای کسی است که به طور مداوم مراقب حفظ چیزی می‌باشد؛ در نتیجه مفهوم آیه چنین می‌شود که مسئولیت
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) مسئولیت رهبری، هدایت و دعوت به سوی
حق و مبارزه با
فساد است.
ترجمه و تفاسیر آیات مرتبط با حَفِیظ:
(مَّنْ يُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطَاعَ اللّهَ وَمَن تَوَلَّى فَمَا أَرْسَلْنَاكَ عَلَيْهِمْ حَفِيظًا) (کسی که از پیامبر اطاعت کند،
خدا را اطاعت کرده؛ و هر کس که سرباز زند، تو را نگهبان و مراقب او نفرستادیم و در برابر او، مسئول نیستی.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
(مَنْ یُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ اَطاعَ اللَّهَ...) این جمله استینافی است یعنی: جمله‌ای است از نو که مطلب آیه سابق را که می‌فرمود:
(وَ اَرْسَلْناکَ لِلنَّاسِ رَسُولًا) تاکید و تثبیت نموده، در عین حال حکم آن آیه را تعلیل می‌کند، می‌فرماید: اینکه گفتیم ما تو را به عنوان رسول فرستادیم و تو جز این سمت را نداری، علتش این است که هر کس تو را به آن جهت که رسول مایی اطاعت کند، در حقیقت ما را اطاعت کرده و کسی که از تو اعراض کند، از ما اعراض کرده و ما تو را حافظ و نگهبان بر آنان نفرستاده‌ایم.
(دیدگاه
شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
(قَدْ جَاءكُم بَصَآئِرُ مِن رَّبِّكُمْ فَمَنْ أَبْصَرَ فَلِنَفْسِهِ وَمَنْ عَمِيَ فَعَلَيْهَا وَمَا أَنَاْ عَلَيْكُم بِحَفِيظٍ) (دلایل بصیرت آفرین از طرف پروردگارتان برای شما آمد؛ کسی که به وسیله آن، بصیرت و آگاهی یافت، به سود خود اوست؛ و کسی که از دیدن آن چشم پوشید، به زیان خودش می‌باشد؛ و من نگاهبان شما نیستم (و شما را بر قبول
ایمان مجبور نمی‌کنم).)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید:
(وَ ما اَنَا عَلَیْکُمْ بِحَفِیظٍ) من صاحب اختیار شما و دل‌های شما نیستم حفظ تکوینی آنان را از خود نفی می‌کند، چون رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) ناصح مردم است نه مالک دل‌های آنان.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
(هَذَا مَا تُوعَدُونَ لِكُلِّ أَوَّابٍ حَفِيظٍ) (این چیزی است که به شما وعده داده می‌شود، برای توبه‌کاران و حافظان پیمان.)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: کلمه حفیظ به معنای آن کسی است که در حفظ آنچه خدا با او عهد کرده مداومت دارد، و نمی‌گذارد عهد خدا ضایع و متروک شود.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
•
مکارم شیرازی، ناصر، لغات در تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «حَفِیظ»، ص۱۸۹.
