حسین باوردی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حسین
باوَرْدی،
متخلص به فیضی، شاعر و ادیب
سده ۹ق/۱۵م می‌باشد.
در برخی مآخذ و همچنین آثار وی، نام او امیر سید حسین
ابیوردی، حسین
ابیوردی، و میرحسین
باوردی آمده است.
از تاریخ
تولد و
مرگ، زادگاه و محل درگذشت او اطلاعی در دست نیست؛ فقط می‌دانیم که در جوانی برای تحصیل
علم به
هرات رفته، و پس از خاتمه آن به همراه میرزا کیجیک خان راهی سفر
مکه شده، و
عراق،
فارس و
روم را نیز سیاحت کرده، و به صحبت علما و حکما و اولیای آن دیار رسیده است
از بررسی آثارش می‌توان دریافت که اغلب‌اوقاتش در
سفر می‌گذشته، و با سلاطین و شاهزادگان و امرای دوران خود همنشین بوده، و با
عبدالرحمان جامی (۸۱۷ - ۸۹۸ق) مراوده و مکاتبه داشته است.
همچنین به نظر می‌رسد که
باوردی پیوسته در معرض
تهمت و غرض‌ورزی حسودان قرار داشته است، چنانکه برخی از ابیات وی را بی‌معنی و ناموزون دانسته، و به همین سبب، او را به جنون متهم ساخته بودند.
جامی در قطعه‌ای که برای کتاب انیس العاشقین او نوشته است، آرزو می‌کند که وی «از سر انگشت عیب جویان دور» باشد.
بررسی آثار
باوردی نشان می‌دهد که وی نه در سرودن
شعر چندان توانا بوده، و نه در نوشتن نثر؛ هر چند که در
قصیده و
مثنوی دستی داشته است.
سفرنامه مانندی که در قالب مثنوی سروده شده است. از این اثر چنین برمی‌آید که
باوردی پس از
زیارت مکه به ۴ منطقه بزرگ آن زمان یعنی
مصر و
شام، آسیای صغیر،
هند و نیز
خراسان ذکه در آن روزگار تختگاه بوده، سفر کرده است. وی در منظومه خود اطلاعاتی درباره این مناطق و حکام و امرای آنجاها به دست می‌دهد و در این میان بعضی از ایشان از جمله: امیر علیشیر نوایی، سلطان حسین بهادر خان و بدیع‌الزمان میرزا را
مدح می کند. او همچنین ابیاتی چند در ستایش جامی دارد.
جامی نیز در قطعه‌ای به ستایش انیس العاشقین پرداخته که
باوردی آن را در
آغاز اثر خود نقل کرده است.
همچنین مصراع اول منظومه چارتخت، به نوشته خود
باوردی، از جامی است.
به نثر و نظم در بیان
عشق و حالات آن تألیف شده است و گویا
باوردی می‌خواسته اثری مانند
گلستان بیافریند، ولی خود در مقدمه آن می‌نویسد که اثر من در مقام مقایسه با گلستان سعدی به «هیچ ننماید».
نسخه‌های هر دو اثر به تاریخ ۸۹۸ق است و گمان می‌رود به خط مؤلف باشد.
این نسخه‌ها در مجموعه‌ای (شم در «فهرست نسخ خطی عربی...» تألیف تورنبرگ) به طور مختصر وصف شده است. مجموعه حاوی این دو نسخه خطی در کتابخانه دانشگاه اوپسالای سوئد موجود است که در ۱۳۴۶ش به چاپ رسیده است.
(۱) ایرج افشار، «دو اثر از حسین
ابیوردی»، فرهنگ ایران زمین، تهران، ۱۳۳۲-۱۳۵۳ش، س ۱۵، شم ۵.
(۲) حسین
باوردی، «چارتخت».
(۳) حسین
باوردی، «انیس العاشقین»، فرهنگ ایران زمین.
(۴) علیشیر نوایی، مجالس النفائس، به کوشش علی‌اصغر حکمت، تهران، ۱۳۶۳ش، جلال خسروشاهی.
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «حسین باوردی»، شماره۴۴۳۳.
