حسن بن سهل سرخسی (مقاله‌دوم)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حسن بن سهل سرخسی (
۱۶۶-
۲۳۶ق)، معروف به ذو القلمین، برادر
فضل بن سهل ذوالریاستین، وزیر
مامون عباسی که شیخ طوسی در زمره اصحاب
امام رضا (علیه‌السّلام) ذکر کرده است. وی فردی
ادیب،
شاعر و آشنا به
اخترشناسی بود.
شیخ مفید می‌نویسد:
فضل و حسن با
ولایتعهدی امام رضا (علیه‌السّلام) مخالف بودند، ولی به قدری نزد مامون از امام
سعایت و بدگویی کردند که موجب شهادت امام (علیه‌السّلام) توسط او گردید.
ابومحمد حسن
بن سهل بن عبدالله سرخسی ذو القلمین، برادر
فضل بن سهل ذوالریاستین، وزیر مامون عباسی (خلافت
۱۹۸-
۲۱۸ق) بود. ولادت او را به سال ۱۶۶ق نوشته‌اند.
شیخ طوسی نام وی را در زمره اصحاب امام رضا (علیه‌السّلام) ذکر کرده است.
حسن فردی ادیب، شاعر
و آشنا به اخترشناسی بود.
هنگامی که برادرش
فضل در
خراسان به
قتل رسید، مامون حسن را که در آن زمان در
بغداد بود، به وزارت برگزید و تمام اختیارات
فضل را به او واگذار کرد
از جمله ولایت و حکومت تمام سرزمین‌هایی را که به دست
طاهر بن حسین از فرماندهان لشکر مامون فتح شده بود، به حسن واگذار نمود.
وی نزد مامون منزلتی والا داشت و مورد احترام وی بود و نشست‌های طولانی مامون با وی حکایت از این امر دارد.
رجال نویسان و مورخان حسن را فردی عاقل، مدبر، بلندهمت و بسیار بخشنده توصیف کرده و آورده‌اند که وی بسیار به شعرا علاقمند بود و عطایای فراوانی به ایشان
هدیه می‌کرد.
مورخان گفته‌اند: پس از آنکه مامون از خراسان به بغداد بازگشت، با
پوران دختر حسن
بن سهل ازدواج کرد و ابن
سهل نیز مراسم عروسی را بسیار مفصل و باشکوه برگزار نمود.
شیخ مفید می‌نویسد:
فضل و حسن با
ولایتعهدی امام رضا (علیه‌السّلام) مخالف بودند، ولی به اصرار مامون نزد امام (علیه‌السّلام) رفته و موافقت حضرت را جلب کردند. آنان ظاهراً این مسئله را پذیرفته بودند، ولی به قدری نزد مامون از امام
سعایت و بدگویی کردند که موجب شهادت امام (علیه‌السّلام) توسط او گردید.
بنابر گفته
طبری، حسن به سال
۲۰۳ق به مرض سوداء دچار گشته و عقلش را از دست داد و چنان شدت یافت که در غل و زنجیر شده و در خانه‌اش محبوس گردید. این مورخ زمان مرگ حسن
بن سهل را سال ۲۳۶ق نوشته است.
البته اقوال دیگری درباره تاریخ مرگ او وجود دارد.
حسن کتاب جاودان خرد تصنیف هوشنگ شاه را به
عربی ترجمه و تلخیص کرده است.
ابن ندیم نیز وی را در زمره شعرا ذکر کرده و اشعار اندکی را به او نسبت داده است.
(دیگر منابع:
)
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «حسن سرخسی»، ج۱، ص۲۵۹-۲۶۰.
