حِرْص (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حِرْص (به کسر حاء و سکون راء) از
واژگان نهج البلاغه به معنای علاقه شدید است.
حَريص (به فتح حاء و کسر راء) وصف آن است.
اَحْرَص (به فتح همزه و راء و سکون حاء) صيغه تفضيل آن مى‌باشد.
حضرت علی (علیه‌السلام) در نامه‌ای خطاب به
مالک اشتر، در خصوص کلیدهای
سعادت دنیا و
آخرت و
غصب خلافت از این واژه استفاده نموده است.
شانزده مورد از اين ماده در «
نهج البلاغه» آمده است.
حِرْص به معنای علاقه شدید آمده است.
حَريص وصف آن است.
اَحْرَص صيغه تفضيل آن مى‌باشد.
برخی از مواردی که در «نهج‌البلاغه» به کار رفته است، به شرح ذیل می‌باشد:
امام (صلوات‌الله‌علیه) فرموده:
«وَ لا تُدْخِلَنَّ فی مَشورَتِکَ بَخیلاً... وَ لا جَباناً... وَ لا حَریصاً... فاِنَّ الْبُخْلَ وَ الْجُبْنَ وَ الْحِرْصَ غَرائِزُ شَتَّی یَجْمَعُها سوءُ الظَّنِّ بِاللهِ.» (بخيل را در
مشورت خود دخالت مده... و نيز با افراد ترسو مشورت مكن... همچنين حريص را به مشاورت مگير... (همه آنچه درباره اين افراد گفتم) به خاطر اين است كه
بخل و
ترس و حرص، غرايز و تمايلات متعدّدى هستند كه جامع آن‌ها
سوءظن به خداى بزرگ است.)
امام (علیه‌السلام) فرموده:
«وَ الْحِرْصُ وَ الْکِبْرُ وَ الْحَسَدُ دَواعٍ اِلَی التَّقَحُّمِ فی الذُّنوبِ.» «حرص و
کبر و
حسد وادار كننده‌اند به وارد شدن در گناهان.»
آن حضرت در
خطبه ۱۷۲ فرموده:
«وَ قالَ قائِلٌ: إِنَّکَ يابْنَ أبی طالِب عَلَى هذا الاَْمْرِ لَحَريصٌ. فَقُلْتُ: بَلْ أَنْتُمْ وَ اللهِ أحْرَصُ وَ أَبْعَدُ وَ أَنا أَخَصُّ وَ أَقْرَبُ وَ إِنَّما طَلَبْتُ حَقّاً لی .» (كسى به من گفت: اى فرزند
ابوطالب تو نسبت به اين امر (
خلافت) حريص مى‌باشى، در پاسخش گفتم: به
خدا سوگند! شما با اين كه از (
پیامبر) دورتريد حريص‌تر هستيد، (امّا) من شايسته‌تر و نزديک‌ترم، من تنها
حقّ خويش را مطالبه مى‌كنم.)
از این ماده، شانزده مورد در «نهج البلاغه» آمده است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «حرص»، ص۲۶۵-۲۶۴.
