• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

حدیث مضطرب

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


حدیث مضطرب، از اصطلاحات بکار رفته در علم حدیث بوده و به خبری که مختلف نقل شده، گفته می‌شود.


حدیث دارای تقسیماتی است که به اعتبار سند و متن حدیث صورت گرفته است.
یکی از تقسیمات حدیث که به اعتبار متن و سند است حدیث مضطرب است و برای آن دو تعریف به شرح ذیل ذکر شده است:
۱- حدیثی است که از لحاظ متن یا سند یا هر دو مختلف نقل شده باشد.
۲- برخی قید «و امکان جمع بین آنها نباشد» را به تعریف فوق افزوده‌اند.

اختلاف در نقل اعم است از این که از سوی یک راوی صورت گیرد مثل این که راوی معینی متن یا سند حدیث را دو جور روایت کرده باشد و یا این که از سوی چند راوی صورت گیرد مثل این که یکی از راویان حدیثی را با متنی نقل کند و دیگری آن را با متنی مخالف متن اول نقل کند و نفر سوم همان حدیث را با متنی مخالف اول و دوم نقل کند.
برخی بر این باورند که کاربرد این اصطلاح فقط در اختلافات متن حدیث است زیرا اختلاف راویان در طرق حدیث داخل در بحث مضطرب اصطلاحی نیست.
گروهی حدیث مضطرب را از اقسام مختص به حدیث ضعیف دانسته و چنین گفته‌اند: اضطراب در حدیث موجب ضعف آن می‌شود زیرا حاکی از ضابط نبودن راوی آن است ولی برخی دیگر آن را از اقسام مشترک حدیث می‌دانند.

حدیث در صورتی متصف به وصف اضطراب می‌شود که اضطراب آن ظاهری و قابل کشف و ازاله نباشد در غیر این صورت حدیث واقعاً متصف به اضطراب نمی‌شود و لذا بعضی از‌ اندیشمندان درایه گفته‌اند:
وصف اضطراب در فرض تساوی دو روایت مختلف در وصف، تحقق پیدا می‌کند در صورتی که یکی از دو روایت به یکی از وجوه مرجحه، بر دیگری ترجیح داشته باشد مثلاً راوی یکی از دو حدیث احفظ، اضبط یا مصاحبت وی با مروی عنه بیشتر باشد حدیث راجح مقدم است چون در این صورت حدیث مضطرب نیست.

الف: حدیث مضطرب متنی
ب: حدیث مضطرب سندی
ج: حدیث مضطرب متنی و سندی
یک قسم از حدیث مضطرب را علماء درایه ذکر نکرده‌اند و آن حدیثی است که الفاظ و عبارات وافی به مراد گوینده وی نباشد.
مثلاً در عبارات حدیث تقدیم و تاخیر نامناسب به کار گرفته شده باشد.

مترادفات این اصطلاح عبارتند از:
روایت اضطراب، خبر مضطرب، مضطرب (حدیث)

یکی از الفاظ جرح، اصطلاح "مضطرب" است.
مراد از "مضطرب" آن است که راوی از نظر اعتقادی یک بار صحیح الاعتقاد و مستقیم است بار دیگر فاسد العقیده و منحرف می‌باشد.
واژه "مضطرب" از مرتبه سوم جرح است.
[۱] سبحانی، جعفر، اصول الحدیث و احکامه، ص۹۹.    
[۲] سبحانی، جعفر، اصول الحدیث و احکامه، ص۱۱۷.    
[۳] سبحانی، جعفر، اصول الحدیث و احکامه، ص۱۵۱.
[۴] شهید ثانی، زین‌الدین، الرعایة فی علم الدرایه، ص۱۴۶.    
[۵] شهید ثانی، زین‌الدین، الرعایة فی علم الدرایه، ص۷۴.    
[۶] میرداماد، سیدمحمدباقر، الرواشح السماویة فی شرح الاحادیث الامامیه، ص۱۹۰.    
[۷] عبدالوهاب، عبداللطیف، المعتصرمن مصطلحات اهل الاثر، ص۴۰.
[۸] سیوطی، عبدالرحمن، تدریب الراوی، ج۱، ص۳۰۸.    
[۹] سیوطی، عبدالرحمن، تدریب الراوی، ج۱، ص۱۹۹.    
[۱۰] سیوطی، عبدالرحمن، تدریب الراوی، ج۱، ص۳۴۸.
[۱۱] صنعانی، محمد بن اسماعیل، توضیح الافکار، ج۲، ص۳۴.    
[۱۲] طریحی، فخرالدین، جامع المقال، ص۵.    
[۱۳] درایة الحدیث، ص۴۶.
[۱۴] درایة الحدیث، ص۸۶.
[۱۵] علامه نجفی، سیدضیاءالدین، ضیاء الدرایه، ص۳۸-۳۹.
[۱۶] بروجردی، سیدعلی، طرائف المقال، ج۲، ص۲۵۴.    
[۱۷] مدیرشانه‌چی، کاظم، علم الحدیث، ص۱۶۳.
[۱۸] مدیرشانه‌چی، کاظم، علم الدرایه، ص۱۲۴.
[۱۹] نادرعلی، عادل، علوم حدیث و اصطلاحات آن، ص۱۴۲.
[۲۰] سخاوی، محمد بن عبدالرحمن، فتح المغیث، ج۱، ص۲۰۹.    
[۲۱] فصلنامه علمی تخصصی علوم حدیث، ج۵، ص۱۶۱.
[۲۲] قاسمی، محمد، قواعد التحدیث، ص۱۰۸.    
[۲۳] قاسمی، محمد، قواعد التحدیث، ص۱۳۲.    
[۲۴] مامقانی، عبدالله، مستدرکات مقباس الهدایه، ج۵، ص۴۰۱.
[۲۵] مامقانی، عبدالله، مستدرکات مقباس الهدایه، ج۵، ص۴۰۳.
[۲۶] مامقانی، عبدالله، مستدرکات مقباس الهدایه، ج۶، ص۱۹۶.
[۲۷] مامقانی، عبدالله، مقباس الهدایه، ج۱، ص۳۸۶.    
[۲۸] صاحب المعالم، حسن، منتقی الجمان، ج۱، ص۸.    
[۲۹] مازندرانی، محمد بن اسماعیل، منتهی المقال، ج۱، ص۱۱۶.    
[۳۰] صدر، سیدحسن، نهایة الدرایه، ص۲۲۴.    
[۳۱] صدر، سیدحسن، نهایة الدرایه، ص۴۳۲.    
[۳۲] عاملی، حسین بن عبدالصمد، وصول الاخیار الی اصول الاخبار، ص۱۱۲.    


۱. ↑ سبحانی، جعفر، اصول الحدیث و احکامه، ص۹۹.    
۲. ↑ سبحانی، جعفر، اصول الحدیث و احکامه، ص۱۱۷.    
۳. ↑ سبحانی، جعفر، اصول الحدیث و احکامه، ص۱۵۱.
۴. ↑ شهید ثانی، زین‌الدین، الرعایة فی علم الدرایه، ص۱۴۶.    
۵. ↑ شهید ثانی، زین‌الدین، الرعایة فی علم الدرایه، ص۷۴.    
۶. ↑ میرداماد، سیدمحمدباقر، الرواشح السماویة فی شرح الاحادیث الامامیه، ص۱۹۰.    
۷. ↑ عبدالوهاب، عبداللطیف، المعتصرمن مصطلحات اهل الاثر، ص۴۰.
۸. ↑ سیوطی، عبدالرحمن، تدریب الراوی، ج۱، ص۳۰۸.    
۹. ↑ سیوطی، عبدالرحمن، تدریب الراوی، ج۱، ص۱۹۹.    
۱۰. ↑ سیوطی، عبدالرحمن، تدریب الراوی، ج۱، ص۳۴۸.
۱۱. ↑ صنعانی، محمد بن اسماعیل، توضیح الافکار، ج۲، ص۳۴.    
۱۲. ↑ طریحی، فخرالدین، جامع المقال، ص۵.    
۱۳. ↑ درایة الحدیث، ص۴۶.
۱۴. ↑ درایة الحدیث، ص۸۶.
۱۵. ↑ علامه نجفی، سیدضیاءالدین، ضیاء الدرایه، ص۳۸-۳۹.
۱۶. ↑ بروجردی، سیدعلی، طرائف المقال، ج۲، ص۲۵۴.    
۱۷. ↑ مدیرشانه‌چی، کاظم، علم الحدیث، ص۱۶۳.
۱۸. ↑ مدیرشانه‌چی، کاظم، علم الدرایه، ص۱۲۴.
۱۹. ↑ نادرعلی، عادل، علوم حدیث و اصطلاحات آن، ص۱۴۲.
۲۰. ↑ سخاوی، محمد بن عبدالرحمن، فتح المغیث، ج۱، ص۲۰۹.    
۲۱. ↑ فصلنامه علمی تخصصی علوم حدیث، ج۵، ص۱۶۱.
۲۲. ↑ قاسمی، محمد، قواعد التحدیث، ص۱۰۸.    
۲۳. ↑ قاسمی، محمد، قواعد التحدیث، ص۱۳۲.    
۲۴. ↑ مامقانی، عبدالله، مستدرکات مقباس الهدایه، ج۵، ص۴۰۱.
۲۵. ↑ مامقانی، عبدالله، مستدرکات مقباس الهدایه، ج۵، ص۴۰۳.
۲۶. ↑ مامقانی، عبدالله، مستدرکات مقباس الهدایه، ج۶، ص۱۹۶.
۲۷. ↑ مامقانی، عبدالله، مقباس الهدایه، ج۱، ص۳۸۶.    
۲۸. ↑ صاحب المعالم، حسن، منتقی الجمان، ج۱، ص۸.    
۲۹. ↑ مازندرانی، محمد بن اسماعیل، منتهی المقال، ج۱، ص۱۱۶.    
۳۰. ↑ صدر، سیدحسن، نهایة الدرایه، ص۲۲۴.    
۳۱. ↑ صدر، سیدحسن، نهایة الدرایه، ص۴۳۲.    
۳۲. ↑ عاملی، حسین بن عبدالصمد، وصول الاخیار الی اصول الاخبار، ص۱۱۲.    


پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «حدیث مضطرب»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۷/۲۷.    
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام،ج‌۳، ص ۲۷۲.    


رده‌های این صفحه : اصطلاحات حدیثی
جعبه ابزار