حدائق الیاسمین فی ذکر قوانین الخلفاء (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«حدائق الیاسمین فی ذکر قوانین الخلفاء و السلاطین»، به
زبان عربی ، توسط
محمد بن عیسی بن کنان ، در توضیح اصطلاحاتی که در میان خلفا و پادشاهان پیشین مرسوم بوده و اکنون فهم معنای آنها دشوار است و نیز در ذکر صاحب منصبان و هیئات و اداراتی که
دولت بر آنها استوار است و... تالیف گردیده است.
کتاب، مشتمل بر یک مقدمه،
شش
باب و یک خاتمه است. ابواب کتاب، به صورت زیر تنظیم شده است:
باب اول، دارای دو «قسم» است که قسم اول، از پنج «مقصد» و قسم دوم، از هفت «مقصد» تشکیل یافته است.
باب دوم، شامل دو «نوع» است که نوع اول، از سه «مرتبه» و نوع دوم، از پنج «ضرب» تشکیل شده است.
باب سوم، دارای دو «نوع» است که نوع اول، متشکل از دوازده «نظر» و نوع دوم، شامل دو «وظیفه» است.
باب چهارم، مشتمل بر چهارده «وظیفه» است.
باب پنجم، دارای چهار «
طایفه» است.
باب ششم، مشتمل بر هفت «مهتار» است (البته طبقه ششم با عنوان «معلم» و طبقه هفتم با عنوان «مصحف دار» یاد شده است).
پارهای از مباحث مطرح شده در این کتاب عبارت است از:
۱. اموری که به پادشاه اختصاص دارد، از قبیل شعار
مملکت و رسومی که پادشاه به وسیله آنها از سایر پادشاهان متمایز میگردد؛ شعارهایی همچون
جامه ،
تخت ،
قلم ،
لیقه ،
مقصوره (اتاقکی محصور که
امام ، در هنگام ایراد
خطبه ، در آن میایستد) و... ؛
۲. امور مهمی که از قواعد
سلطنت است و میبایست
سلطان آنها را مد نظر قرار دهد؛ اموری از قبیل تجهیز قاصدان و فرستادگانی که به سوی پادشاهان ممالک اطراف فرستاده میشوند، غداویه (گروههایی که از قدیم الایام در نزد سلاطین از هیبت و عظمت برخوردار بودهاند، مثل
باطنیه در
دوره عباسیان )،
جاسوسان و حاملان نامههای خصوصی و مهم سلطان،
نامه رسان و احوال وی؛
۳. هیئت سلطان در مواردی از قبیل ازاله
مظالم ، نماز
عیدین ،
تیراندازی و... ؛
۴. عادت سلطان در پرداخت ارزاق و مزد به اقشار گوناگون از قبیل، سپاهیان، ملازمان، قضاة و علماء و مدرسین و... ؛
۵. عادت و آداب در مورد خبرهایی که از اطراف و اکناف میرسد، مانند اخباری که از یک سلطان، به صورت مکاتبهای، توسط قاصد وی به نزد سلطان دیگر ارسال میشود و اخباری که از سوی نواب حاکم از بلاد مختلف میرسد و... ؛
۶. چینش سپاه و مقدمات و مؤخرات آن؛
۷. سران و مسئولان مختلف، از قبیل مسئول آموزش، مسئول
اسلحه خانه و... ؛
۸. ذکر عناوین و شرح وظایف کسانی که ملازم سلطان هستند و علی الدوام در اطراف وی حاضرند (عناوینی که در این مورد ذکر شده است، بعضی عربی، پارهای فارسی و برخی ترکی است)؛
۹. ولایت صاحب منصبان دینی، همچون
قضاة و
مفتیان و خطباء و... ؛
۱۰. نظارتهایی که باید بر اقشار و گروهها و امور مختلف، توسط ناظران متعدد صورت گیرد.
فهرستهای پایانی کتاب، عبارتند از:
۱. فهرست مصادر و مراجع؛
۲. فهرست اعلام؛
۳. فهرست اماکن و بلاد؛
۴. فهرست مصطلحات؛
۵. فهرست موضوعات.
در پاورقیهای کتاب، توضیح اصطلاحات مغلق و مطالبی که در نسخههای دیگر به گونه دیگری ذکر شدهاند، آورده شده است.
نرم افزار تراث ۲، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور).