حدائق الیاسمین فی ذکر قوانین الخلفاء (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«حدائق الیاسمین فی ذکر قوانین الخلفاء و السلاطین»، به
زبان عربی ، توسط
محمد بن عیسی بن کنان ، در توضیح اصطلاحاتی که در میان خلفا و پادشاهان پیشین مرسوم بوده و اکنون فهم معنای آنها دشوار است و نیز در ذکر صاحب منصبان و هیئات و اداراتی که
دولت بر آنها استوار است و... تالیف گردیده است.
کتاب، مشتمل بر یک مقدمه،
شش باب و یک خاتمه است. ابواب کتاب، به صورت زیر تنظیم شده است:
باب اول، دارای دو «قسم» است که قسم اول، از پنج «مقصد» و قسم دوم، از هفت «مقصد» تشکیل یافته است.
باب دوم، شامل دو «نوع» است که نوع اول، از سه «مرتبه» و نوع دوم، از پنج «ضرب» تشکیل شده است.
باب سوم، دارای دو «نوع» است که نوع اول، متشکل از دوازده «نظر» و نوع دوم، شامل دو «وظیفه» است.
باب چهارم، مشتمل بر چهارده «وظیفه» است.
باب پنجم، دارای چهار «طایفه» است.
باب ششم، مشتمل بر هفت «مهتار» است (البته طبقه ششم با عنوان «معلم» و طبقه هفتم با عنوان «مصحف دار» یاد شده است).
پاره‌ای از مباحث مطرح شده در این کتاب عبارت است از:
۱. اموری که به پادشاه اختصاص دارد، از قبیل شعار
مملکت و رسومی که پادشاه به وسیله آنها از سایر پادشاهان متمایز می‌گردد؛ شعارهایی همچون
جامه ،
تخت ،
قلم ،
لیقه ،
مقصوره (اتاقکی محصور که
امام ، در هنگام ایراد
خطبه ، در آن می‌ایستد) و... ؛
۲. امور مهمی که از قواعد
سلطنت است و می‌بایست
سلطان آنها را مد نظر قرار دهد؛ اموری از قبیل تجهیز قاصدان و فرستادگانی که به سوی پادشاهان ممالک اطراف فرستاده می‌شوند، غداویه (گروه‌هایی که از قدیم الایام در نزد سلاطین از هیبت و عظمت برخوردار بوده‌اند، مثل
باطنیه در
دوره عباسیان )،
جاسوسان و حاملان نامه‌های خصوصی و مهم سلطان،
نامه رسان و احوال وی؛
۳. هیئت سلطان در مواردی از قبیل ازاله
مظالم ، نماز
عیدین ،
تیراندازی و... ؛
۴. عادت سلطان در پرداخت ارزاق و مزد به اقشار گوناگون از قبیل، سپاهیان، ملازمان، قضاة و علماء و مدرسین و... ؛
۵. عادت و آداب در مورد خبرهایی که از اطراف و اکناف می‌رسد، مانند اخباری که از یک سلطان، به صورت مکاتبه‌ای، توسط قاصد وی به نزد سلطان دیگر ارسال می‌شود و اخباری که از سوی نواب حاکم از بلاد مختلف می‌رسد و... ؛
۶. چینش سپاه و مقدمات و مؤخرات آن؛
۷. سران و مسئولان مختلف، از قبیل مسئول آموزش، مسئول
اسلحه خانه و... ؛
۸. ذکر عناوین و شرح وظایف کسانی که ملازم سلطان هستند و علی الدوام در اطراف وی حاضرند (عناوینی که در این مورد ذکر شده است، بعضی عربی، پاره‌ای فارسی و برخی ترکی است)؛
۹. ولایت صاحب منصبان دینی، همچون
قضاة و
مفتیان و خطباء و... ؛
۱۰. نظارت‌هایی که باید بر اقشار و گروه‌ها و امور مختلف، توسط ناظران متعدد صورت گیرد.
فهرست‌های پایانی کتاب، عبارتند از:
۱. فهرست مصادر و مراجع؛
۲. فهرست اعلام؛
۳. فهرست اماکن و بلاد؛
۴. فهرست مصطلحات؛
۵. فهرست موضوعات.
در پاورقی‌های کتاب، توضیح اصطلاحات مغلق و مطالبی که در نسخه‌های دیگر به گونه دیگری ذکر شده‌اند، آورده شده است.
نرم افزار تراث ۲، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور).
