حجیت مفهوم وصف
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
وجود یا عدم وجود
مفهوم برای
جمله وصفی را حجیت مفهوم وصف گویند.
حجیت مفهوم وصف، به معنای
اعتبار حکم به دست آمده از
مفهوم وصف نزد گوینده، شنونده و سایر
عقلا است. در این که آیا وصف مفهوم دارد یا نه، میان
اصولیون،
اختلاف وجود دارد؛ یعنی اصولیون در این که اگر حکمی به موضوعی بازگردد، با انتفای صفت آن موضوع، آیا نوع
حکم نیز از موضوع منتفی می‌شود یا نه اختلاف دارند؛ برای مثال، در
روایت آمده است: «فی الغنم السائمة زکاة» گوسفند بیابان چر
زکات دارد»، مفهوم این جمله این است که اگر گوسفند بیابان چر نباشد، زکات ندارد.
مشهور اصولی‌ها معتقدند
وصف، مفهوم ندارد، اما برخی دیگر
اعتقاد دارند وصف به دلیل
تبادر،
اطلاق و لزوم لغویت، مفهوم دارد. بیشتر شافعی‌ها به مفهوم وصف معتقد هستند.
اگر در
کلام قرینه‌ای بر عدم وجود مفهوم باشد، آن کلام مفهوم ندارد و این مسئله مورد اتفاق صاحبان هر دو دیدگاه است، مثل این که وصف،
وصف غالب باشد، چنان که در
قرآن آمده است: ﴿وَرَبائِبُکُمُ اللاّتِی فِی حُجُورِکُمْ﴾
که وصف «ربائب» مفهوم ندارد، چون غالباً
ربائب (دختران زن) نزد ناپدری و در خانه او بزرگ می‌شوند؛ بنابراین،
آیه مفهوم ندارد و نمی‌رساند که اگر دختر زن (ربیبه) در خانه شوهر مادر (ناپدری) و نزد او بزرگ نشد بر او
حرام نیست.
فرهنگ‌نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۴۱۲، برگرفته از مقاله «حجیت مفهوم وصف».
