حجت علیشاه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حجّت علیشاه،
صوفی ،
مفسر ، و
مورخ سلسله نعمت‌اللهیه بود.
نام او عبدالحجت بلاغی بود. وی در ۱۳۲۲ در
نائین به‌دنیا آمد.
پدرش، سیدحسن (متوفی ۱۳۱۲ش)، از علمای نائین و صاحب آثاری از جمله رئوس الشیاطین، ردیه‌ای بر
بابیه و
بهائیه ، بود.
نسب بلاغی، از طریق علی بن جعفر عُرَیضی به
امام جعفر صادق علیه‌السلام می‌رسد.
نام‌خانوادگی او در اصل حسینی عُرَیضی نائینی بود،
اما به مناسبت ساختن دارالتبلیغ در
اصفهان ، به بلاغی معروف شد.
بلاغی از هشت تن از علما، از جمله
محمدتقی خوانساری ،
شیخ محمدحسین کاشف‌الغطاء ،
آقابزرگ طهرانی و
سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی ،
اجازه روایت داشت و صورت اجازه آن‌ها را نیز به چاپ رسانده بود.
وی در ۱۳۰۸ش به سلسله نعمت‌اللهیه وارد و مرید
شمس‌العرفا شد و خود را حجت علیشاه نامید
او خود را در شش سلسله مجاز و مرجع می‌دانست
.
پس از درگذشت شمس‌العرفا، حجت علیشاه مدعی جانشینی وی شد و بعد‌ها نیز مدعی بود که هم از شمس‌العرفا و هم از
ذوالریاستین اجازه دستگیری دارد.
با وجود این، پس از درگذشت ذوالریاستین،
جواد نوربخش رسمآ جانشینی را از آن خود کرد
ذوالریاستین، میرزا عبدالحسین).
به اعتقاد حجت علیشاه،
قطب باید
شیعه و
سید باشد و تعدد اقطاب در یک زمان جایز است.
او قطب را به صامت و ناطق تقسیم کرد و خود را
قطب صامت در زمانِ ذوالریاستین و
قطب ناطق بعد از وی معرفی کرد.
او
محمدتقی موحدی قمی را به جانشینی خود برگزید
در ۱۳۵۵ش درگذشت.
حجت علیشاه علاوه بر این‌که کتاب
مونس السالکین ذوالریاستین را به چاپ رساند،
آثاری هم از خود به‌جای گذاشت که بیش‌تر آن‌ها تاریخی است.
برخی از آثار مهم او عبارت‌اند از :
حجةالتفـاسیـر و بلاغ الاکسیـر، یـا، مَن لایحَضُرُه المفسر و التفسیر (قم ۱۳۴۵ش)، که
تفسیر قرآن است در ده جلد (شش مجلد) که دو مجلد اول آن مقدمه است.
کتاب مقالات الحنفاء فی مقامات شمس‌العرفاء (تهران ۱۳۲۷ـ۱۳۳۱ش) در دو جلد.
شطرنج العرفاء (تهران ۱۳۶۹) در پنج جلد.
تاریخ نجف اشرف و حیره (تهران ۱۳۶۸).
تاریخ نائین (تهران ۱۳۶۹)، در سه جلد، که فرهنگ تاریخ نائین جلد سوم آن را تشکیل می‌دهد.
این سه جلد در یک مجلد چاپ شده است.
تاریخ تهران (قم ۱۳۵۰ش)، در دو جلد که به سبب وسعت و تنوع اطلاعاتی که در آن عرضه شده بود، توجه اهل تحقیق را به خود جلب کرد.
گزیده‌ای از این تاریخ نیز در ۱۳۸۶ش در تهران منتشر شد.
اعلاط الروضات (قم ۱۳۶۸/۱۳۲۷ش)، که تعلیقات او بر
روضات‌الجنات خوانساری است.
یعسوب: از هر چمن‌گلی (تهران ۱۳۵۰ش). کشکول مانندی است که در آن حجت علیشاه به خط خود برخی رساله‌های مهم را بازنویسی کرده و نیز مجموعه‌ای از نمونه خط علما و عرفای اسلامی، تصویر برخی مکانهای تاریخی و نامه‌های بعضی دانشمندان ایرانی و خارجی را، که در مسائل علمی از وی کمک خواسته بودند، از جمله سیدحسین نصر، در پایان کتاب گنجانده است.
علاوه بر این، چند بیت شعر به لهجه نائینی از وی باقی است.
حجت علیشاه برادری به نام محمدتقی و مشهور به صدرالدین داشت که در ادب و وعظ و خطابه مبرِّز بود.
از او آثاری به جامانده است، از جمله ترجمه
صحیفه سجادیه (تهران)، سخنرانیهای بلاغی در رادیو و
قصص قرآن ، یا، فرهنگ قصص.
(۱) عبدالحجت بلاغی، حجةالتفاسیر و بلاغ الاکسیر، یا، مَن لایحضُرُه المفسر و التفسیر، قم ۱۳۴۵ش.
(۲) عبدالحجت بلاغی، کتاب تاریخ نائین، و کتاب فرهنگ تاریخ نائین، تهران ۱۳۶۹.
(۳) عبدالحجت بلاغی، کتاب مقالات الحنفاء فی مقامات شمس‌العرفاء، تهران ۱۳۲۷ـ۱۳۳۱ش.
(۴) منوچهر صدوقی سها، تاریخ انشعابات متأخره سلسله نعمت‌اللهیه، در دو رساله در تاریخ جدید تصوف ایران، تهران: پاژنگ، ۱۳۷۰ش.
(۵) نورالدین مدرسی‌چهاردهی، سلسله‌های صوفیه ایران، تهران ۱۳۸۲ ش.
(۶) خانبابا مشار، مؤلفین کتب چاپی فارسی و عربی، تهران ۱۳۴۰ـ۱۳۴۴ش.
(۷) مصلح‌الدین مهدوی، تذکره شعرای معاصر اصفهان، اصفهان ۱۳۳۴ش.
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «حجت علیشاه»، شماره۵۸۳۹.
