• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

حال (منطق)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



حال یکی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و به معنای کیفیت نفسانی سریع الزوال است.



کیفیات نفسانی یکی از انواع مقوله کیف است که در نفس حاصل می‌شود. کیفیات نفسانی به لحاظ کندی و سرعت زوال از نفس به «حال» و «ملکه» تقسیم می‌شوند. «حال» کیفیتی نفسانی است که در نفس رسوخ ندارد و به سرعت از نفس زایل می‌شود؛ مانند غضب شخص حلیم و ظنون و اعتقاداتی که راسخ نشده‌اند.
[۲] خوانساری، محمد، منطق صوری، ص۱۴۵.
[۳] مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد، ص۶۵.
[۴] ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق)، ج۱، ص۱۸.

«ملکه» کیفیتی نفسانی‌ است که در نفس رسوخ دارد و به سرعت از نفس زایل نمی‌شود؛ به دیگر بیان، ملکه، هیئتی نفسانی است که بدون تامل باعث صدور فعل یا انفعالی می‌شود؛ مانند غضب در کسی که مزاجی عصبانی دارد و اجتهاد در کسی که ملکه اجتهاد دارد؛ بنابراین تفاوت میان حال و ملکه تفاوتی عرضی است، زیرا حال، آن هیئتی است که عارض شود و هنوز راسخ نشده باشد و چون راسخ شود ملکه می‌شود؛ پس نسبت حال با ملکه چون نسبت طفل با مرد است.
[۶] ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق)، ج۱، ص۱۷۲.



در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:

• خوانساری، محمد، منطق صوری.
• مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد.
• ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق).
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، النجاة.    
سبزواری، ملاهادی، شرح المنظومة.    
خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس.    


۱. خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس، ص۴۲-۴۴.    
۲. خوانساری، محمد، منطق صوری، ص۱۴۵.
۳. مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد، ص۶۵.
۴. ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق)، ج۱، ص۱۸.
۵. سبزواری، ملاهادی، شرح المنظومة، ص۱۶۵.    
۶. ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق)، ج۱، ص۱۷۲.
۷. ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، النجاة، ص۱۵۶.    



پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «حال»، تاریخ بازیابی۱۳۹۵/۱۲/۱۶.    



جعبه ابزار