حاضری المسجد الحرام
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حاضری المسجد الحرام کسانی که در
مکه ساکن هستنند. و در باب
حج از آن سخن گفته شده است.
ساکنان
مکه و اطراف آن تا محدوده‌ای معيّن را گویند.
تعبير ياد شده از
قرآن کریمبه
فقه راه يافته است.بنابر قول منسوب به
مشهور، کسی که در محدوده مکه تا ۴۸ ميلی آن (شانزده
فرسخ يا حدود ۸۶
کیلومتر)
سکونت دارد مصداق عنوان ياد شده می‌باشد و وظيفه او به جا آوردن
حج افراد يا
حج قران است. به کسی که در فاصله بيشتر از اين مسافت سکونت دارد
آفاقی می‌گويند و وظيفه او
حج تمتّع است. قول مقابلِ
مشهور در تحديد عنوان ياد شده، اهالی مکه و اطراف آن تا فاصله دوازده ميل است.
حج سه قسم است: «تمتع» و «قران» و «افراد». اولی بر کسی که از مکه دور است واجب می‌باشد و دوتای دیگر بر کسی که حاضر است یعنی دور نیست واجب می‌باشد. حد دوری از هر طرف مکه بنابر اقوی چهل و هشت میل می‌باشد، و کسی که در سر این حد است ظاهر این است که وظیفه‌اش تمتع است، و اگر در اینکه منزلش داخل حد یا خارج از آن است
شک نماید، واجب است فحص نماید. و اگر متمکن از فحص نباشد باید مراعات احتیاط نماید. آنچه که گذشت نسبت به
حجة الاسلام است و اما حج نذری و مانند آن، پس شخص حق دارد هر نوع حجّی را که می‌خواهد نذر نماید، و همچنین است حال هر دو عِدل آن (یعنی قسم و عهد) و اما حج افسادی تابع حجّی است که آن را فاسد کرده است.
کسی که دو وطن دارد که یکی از آن‌ها در کمتر از حد و دیگری در خارج از حد یا در سرحدّ می‌باشد لازم است که در هر کدام که بیشتر سکونت دارد واجب آن را انجام دهد، به شرطی که دو سال در مکه اقامت نکرده باشد، پس اگر هر دو وطن مساوی باشند چنانچه از هر دو وطن
مستطیع باشد بین دو وظیفه مخیّر می‌باشد، اگرچه افضل آن است که تمتع را اختیار نماید و اگر از یکی از آن‌ها مستطیع باشد نه از دیگری لازم است که وظیفه وطن استطاعت را انجام دهد.
کسی که اهل مکه باشد و به بعضی از شهرها برود (از حد خارج شود) سپس به مکه برگردد احتیاط (واجب) آن است که واجب شخص مکّی را به جا آورد بلکه خالی از قوت نیست.
و اما شخص مکّی در صورتی که به دیگر شهرها به عنوان اینکه مجاور آن‌ها باشد برود، حکم آن شهرها در متعیّن شدن تمتع بر او بار نمی‌شود، مگر اینکه آنجا را
وطن خود قرار دهد و بعد از آن، استطاعت حاصل شود که در این صورت تمتع بر او متعیّن است ولو در سال اول باشد.
شخص آفاقی (بیرون از حد) در صورتی که مقیم مکه شود چنانچه این
اقامت بعد از استطاعتش و وجوب حج تمتع بر او باشد، بدون اشکال حکم وجوب تمتع بر او باقی است؛ چه اقامتش در مکه به
قصد توطّن باشد چه به
قصد مجاورت ولو اینکه اقامتش بیشتر از دو سال باشد. و چنانچه مستطیع نبوده و بعد از اقامتش در مکه مستطیع شود، واجب او بعد از اینکه وارد سال سوم اقامتش شود به واجب شخص مکّی تبدیل می‌شود؛ لیکن به شرط آن‌که اقامتش به
قصد مجاورت باشد و اما اگر به
قصد توطن باشد بعد از این
قصد، از همان اول، تبدیل به واجب شخص مکّی می‌شود. و در جایی که واجبش تبدیل به واجب شخص مکّی می‌شود نسبت به
استطاعت هم حکم شخص مکی بر او بار است، بنابراین در وجوب حج، استطاعتش از مکه کفایت می‌کند و در وجوب حج بر او شرط نیست که از شهر خودش استطاعت حاصل شود. و اگر بعد از اقامت در مکه - قبل از گذشت دو سال - استطاعت حاصل شد؛ لیکن به شرط آن‌که اگر مبادرت به حج می‌نمود پیش از گذشتن دو سال، حج واقع می‌شد، (در چنین وضعیتی) ظاهراً مانند این است که استطاعتش در شهر خودش حاصل شود، پس بر او حج تمتع واجب است ولو اینکه استطاعت تا سال سوم یا بیشتر باقی بماند.
کسی که در مکه اقامت دارد، در صورتی که حج تمتع بر او واجب شود - مثل اینکه استطاعتش در شهر خودش حاصل شده باشد یا در مکه قبل از آن‌که واجبش تبدیل شود استطاعت پیدا کرده باشد - بر او واجب است برای احرام عمره تمتع به
میقات برود و احتیاط (واجب) آن است که به محلی که میقات سرزمینش است برود و از آنجا احرام ببندد، بلکه خالی از قوت نیست. و اگر توانایی نداشته باشد، برگشتن تا
ادنی الحل کفایت می‌کند و احتیاط (مستحب) آن است که به آنجایی که از خارج حرم تمکن دارد و نرسیده به میقات است برگردد، و اگر تا ادنی الحل نمی‌تواند خارج شود از همان موضع و جای خودش محرم شود و احتیاط (مستحب) آن است که تا جایی که می‌تواند، برود.
•
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۳، ص۱۹۷. •
ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر) ،
موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی
