جِهاد (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
جِهٰادٍ:
(أَحَبَّ إِلَيْكُم مِّنَ اللّهِ وَ رَسُولِهِ وَ جِهَادٍ فِي سَبِيلِهِ ) جِهٰادٍ: از مادّه «
جهد» است و در قبل گفتيم كه
«جهد» به معنى «تلاش و كوشش براى انجام كارى» و نيز به معنى «مشقت و سختى» است.
به همين جهت
«جهاد» را «جنگ» گفته‌اند، زيرا تلاش توأم با رنج است بنابراين به «مجاهد (تلاش‌كننده)»، «جنگ‌كننده» نيز اطلاق شده است.
ولى بايد توجه داشت كه جهاد، تنها به معنى جنگ و نبرد مسلّحانه نيست، بلكه هر نوع تلاش و كوششى را كه براى پيشبرد اهداف مقدس الهى انجام گيرد، شامل مى‌شود، و بنابراين علاوه بر نبردهاى دفاعى و تهاجمى، مبارزات علمى، اقتصادى، فرهنگى و سياسى را نيز در بر مى‌گيرد.
به موردی از کاربرد
جِهٰادٍ در
قرآن، اشاره می‌شود:
(قُلْ إِن كَانَ آبَاؤُكُمْ وَ أَبْنَآؤُكُمْ وَ إِخْوَانُكُمْ وَ أَزْوَاجُكُمْ وَ عَشِيرَتُكُمْ وَ أَمْوَالٌ اقْتَرَفْتُمُوهَا وَ تِجَارَةٌ تَخْشَوْنَ كَسَادَهَا وَ مَسَاكِنُ تَرْضَوْنَهَا أَحَبَّ إِلَيْكُم مِّنَ اللّهِ وَ رَسُولِهِ وَ جِهَادٍ فِي سَبِيلِهِ فَتَرَبَّصُواْ حَتَّى يَأْتِيَ اللّهُ بِأَمْرِهِ وَ اللّهُ لاَ يَهْدِي الْقَوْمَ الْفَاسِقِينَ) (بگو: «اگر پدران و فرزندان و برادران و همسران و طايفه شما، و اموالى كه به دست آورده‌ايد، و تجارتى كه از كساد شدنش مى‌ترسيد، و خانه‌هايى كه به آن علاقه داريد، در نظرتان از
خداوند و پيامبرش و جهاد در راه او محبوب‌تر است، در انتظار اين باشيد كه خداوند عذابش را بر شما نازل كند! و خداوند گروه
فاسقان را
هدایت نمى‌كند.»)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: اگر مردم دشمنان دين را دوست داشته و محبت به اين امور را بر محبت به خدا و رسول او و جهاد در راه او مقدم بدارند، بايد منتظر باشند تا خدا امر خود را بياورد، و خدا مردم فاسق را هدايت نمى‌كند.
و اين معنا روشن است كه برگشت شرطى كه در آيه است يعنى جمله
(إِنْ كانَ آباؤُكُمْ) تا آنجا كه فرموده: فى سبيله در معناى اين است كه گفته شود: اگر از آنچه خدا نهيتان كرده دست برنداريد، و هم چنان پدران و برادران كافر خود را دوستان خود بگيريد، و اين سبب شود كه بخلاف آنچه خدا بدان دعوتتان كرده متمايل شويد، و به عبارت ديگر باعث شود كه غرض دين كه همان جهاد در راه خداست زمين بماند، در اين صورت منتظر باشيد تا خدا امر خود را بياورد.
آيه مورد بحث درباره
مشرکان است كه دل‌باختۀ زرق و برق زندگى مادى هستند كه اين امور را بر رضاى خدا و جهاد ترجيح مى‌دهند و به هدايت الهى راه نمى‌يابند. در اين آيه، خداوند،
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم) را خطاب قرار داده، مى‌فرمايد:
«به آنها بگو اگر پدران، و فرزندان، و برادران، و همسران، و عشيره و قبيله شما، و اموال و سرمايه‌هايى كه جمع‌آورى كرده‌ايد، و تجارتى كه از كساد آن بيم داريد و مساكن مرفّهى كه مورد رضايت و علاقه شماست، در نظرتان محبوب‌تر از خدا و پيامبر و «جهاد» در راهش مى‌باشد، در انتظار اين باشيد كه خداوند عذابش را بر شما نازل كند...»
در اين آيه، خطوط اصلى
ایمان راستين از ايمان آلوده به
شرک و
نفاق ترسيم شده است و حدفاصل ميان
مؤمنان واقعى و افراد ضعيف الايمان مشخص شده و با صراحت مى‌گويد كه اگر سرمايه‌هاى هشتگانه زندگى مادى كه چهار قسمت آن مربوط به نزديكترين خويشاوندان (پدران و فرزندان و برادران و همسران)، و يک قسمت آن مربوط به گروه اجتماعى، عشيره و قبيله است، و قسمت ديگرى مربوط به سرمايه‌ها و اندوخته‌ها، و قسمتى مربوط به رونق تجارت و كسب و كار، و سرانجام قسمتى به خانه‌هاى مرفه ارتباط دارد، در نظر انسان پرارزش‌تر و گران‌بهاتر از خدا و پيامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم) و جهاد و
اطاعت فرمان اوست تا آنجا كه حاضر نيست آنها را فداى دين كند، معلوم مى‌شود ايمان واقعى و كامل تحقق نيافته است، چرا كه حقيقت و روح ايمان با تمام ارزش‌هايش وقتى تجلى مى‌كند كه در مورد چنين فداكارى و گذشت ترديدى نداشته باشد، همچنان كه گفته‌اند: «زندگى ايمان است و جهاد در سايۀ ايمان».
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «جِهٰاد»، ص۴۱۰.
