جَیْش (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
جَیْش (به فتح جیم) یکی از
مفردات نهج البلاغه به معنای
جوشیدن و طوفانی شدن است.
حضرت علی (علیه‌السلام) در
نامه‌ای خطاب به اهل
کوفه و توصیف
پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم) از این واژه استفاده نموده است.
این واژه ۱۳ بار در «
نهج‌البلاغه» آمده است.
جَیْش (به فتح جیم) به معنای جوشیدن، طوفانی شدن آمده است.
چنان‌که در
لغت آمده است: «
جاشَت القَدر: غَلَت، جاشَ البَحر: هاجَ وَ اضطَرَبَ.»
ظاهراً
لشکر و لشکریان را به علت تحرکّ
و جوشیدن «جیش» گفته‌اند.
برخی از مواردی که در «نهج‌البلاغه» به کار رفته است، به شرح ذیل می‌باشد:
امام (صلواتالله
علیه) هنگامی که از اهل کوفه خواست برای سرکوبی آشوب
بصره به یاریش بیایند، به آنها چنین نوشت:
«وَ اعْلَموا اَنَّ دارَ الْهِجْرَةِ قَدْ قَلَعَتْ بِاَهْلِها ... وَ جاشَتْ جَیْشَ الْمِرْجَلِ.» «بدانید:
مدینه اهل خود را از جا کنده (
و به
جنگ فرستاده)
و مانند دیگ بجوش آمده است.»
امام (
علیه‌السلام) در خصوص هوشمندانه عمل کردن در
فتنه‌ها فرموده است:
«فَوَيْلٌ لَكِ يا بَصْرَةُ عِنْدَ ذلِكَ، مِنْ جَيْش مِنْ نِقَمِ الله.» «پس هنگام پیدایش آن فتنه‌ها وای بر تو ای بصره از سپاهی که بر اثر
غضب و خشم
خداوند پدید آید.»
آن حضرت در وصف رسول خدا (صلیالله
علیهوآلهوسلّم) می‌فرماید:
«الْمُعْلِنِ الْحَقَّ بِالْحَقِّ وَ الدّافِعِ جَیْشاتِ الْأَباطیلِ وَ الدّامِغِ صَوْلاتِ الْأَضالیلِ.» «
و حق را با حق آشکار ساخت، غوغای باطل را دفع کرد
و حملات گمراهی‌ها را درهم شکست.»
واژه «جیشه» به معنای یکدفعه جوشیدن بوده
و جمع آن «جیشات» است.
این واژه ۱۳ بار در «نهج البلاغه» آمده است.
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «جیش»، ص۲۴۳-۲۴۴.
