جِهاد (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
جِهاد یا
جَهد یا
جُهد (به فتح جیم یا ضمّ جیم) یکی از
مفردات نهج البلاغه به معنای تلاش توام با
رنج است.
حضرت علی (علیه‌السلام) در خصوص جهاد،
عفّت،
عبرت گرفتنن از
گمراهی شیطان، و ... از این واژه استفاده نموده است.
این واژه ۶۹ بار در «
نهج‌البلاغه» آمده است.
جِهاد یا جَهد یا جُهد (به فتح جیم یا ضمّ جیم) به معنای تلاش توام با رنج، آمده است.
برخی معتقدند واژه «جَهاد» (به فتح جیم) به معنای تلاش در عمل است.
و واژه «جُهاد» (به ضم جیم) به معنای تلاش در رابطه با قُوت و طعام است.
واژه «جهاد» که به معنای تلاش است، به معنای
جنگ نیز می‌آید.
واژه «
اجتهاد» به معنای تلاش شدید در تحصیل امری است.
واژه «
مجاهده» به معنای تلاش و جنگ است.
واژه «مجهود» به معنای تلاش شده و همچنین به معنای طاقت و قدرت است.
واژه «جهد الجهید» ظاهراً به معنای جهد جمیل است.
برخی از مواردی که در «نهج‌البلاغه» به کار رفته است، به شرح ذیل می‌باشد:
امام (صلوات‌الله‌علیه) درباره جهاد فرموده است:
«فَإِنَّ الجِهادَ بابٌ مِنْ أَبْوابِ الجَنَّةِ، فَتَحَهُ اللهُ لِخاصَّةِ أَوْلِيائِهِ.» «جهاد درى است از درهاى بهشت، خداوند آن را به روى دوستان مخصوص خود گشوده است.»
همچنین امام (علیه‌السلام) در خصوص «عفّت» فرموده‌اند:
«ما الْـمُجاهِدُ الشَّهيدُ في سَبيلِ اللهِ بِأَعْظَمَ أَجْراً مِمَّنْ قدَرَ فَعَفَّ، لَكادَ الْعَفيفُ أَنْ يَكونَ مَلَكاً مِنَ الْمَلائِكَةِ.» «مجاهد شهيد در راه خدا اجرش بيشتر از كسى نيست كه قدرت بر گناه دارد امّا خويشتندارى مى‌كند، چنين شخص خويشتندار نزديك است كه فرشته‌اى از فرشتگان خدا باشد.»
آن حضرت (علیه‌السلام) در رابطه با عبرت از گمراهی شیطان فرموده است:
«فَاعْتَبِروا بِما كانَ مِنْ فِعْلِ اللهِ بِإِبْليسَ، إِذْ أَحْبَطَ عَمَلَهُ الطَّويلَ، وَ جَهْدَهُ الْجَهيدَ.» «
عبرت بگیرید از آن‌چه
خدا با ابلیس کرد که عمل طولانی و تلاش کامل او.»
همچنین در
خطبه، بعد از سفارش به
توحید و
نبوت می‌فرماید:
«حُمِّلَ كُلُّ امْرِىء مَجْهودَهُ، وَ خُفِّفَ عَنِ الْجَهَلَةِ.» «براى هر كس به اندازه تواناييش وظيفه‌اى تعيين و به افراد جاهل و نادان تخفيف داده شده است..»
(در نسخه
صبحی صالح هر دو فعل از
باب تفعیل و
مجهول است. یعنی تلاش و عمل هر کس بر خودش تحمیل شده و بر جاهلان تخفیف داده شده است. زیرا
«رَبٌّ رَحِیمٌ وَ دِینٌ قَوِیمٌ.» ابن میثم هر دو را لازم گرفته و اولی را از باب تفعیل دانسته است.
یعنی تکلیف درباره تبلیغِ توحید و نبوت متفاوت است.
هر یک از دانایان حامل طاقت خویش در تبلیغ آن دو است و
خدا بر جاهلان تخفیف قائل شده است.)
امام (صلوات‌الله‌علیه) درباره «
شتران صدقه» فرموده است:
«غَيْرَ مُتْعَبات وَ لا مَجْهودات.» «به زحمت افتاده و طاقت رفته نباشند.»
این واژه ۶۹ بار در «نهج البلاغه» آمده است.
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «جهد»، ص۲۳۶-۲۳۵.
