جَنَیٰ (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
جَنَیٰ (به فتح جیم و سکون نون) یکی از
مفردات نهج البلاغه به معنای چیدن
میوه است.
حضرت علی (علیه‌السلام) در خصوص توصیف میوه‌های
بهشتی و
اثبات خدا و ... از این واژه استفاده نموده است.
این واژه یازده بار در «
نهج‌البلاغه» آمده است.
جَنَیٰ به معنای چیدن میوه، آمده است.
چنان‌که گفته می‌شود: «
جَنَى الثَّمَرَةَ: تَنَاوَلَها من شَجَرتِها.»
واژه «مجتنی» به معنای چیننده میوه آمده است.
واژه «جَنّی (نون مشدد)» به معنای چیده شده آمده است.
«
گناه» را از این جهت جنایت می‌گویند چراکه شخص گناه را به طرف خود می‌کشد گویی می‌چیند؛ که
راغب اصفهانی استعمال این واژه در معنای جنایت را به طور استعاره دانسته است.
برخی از مواردی که در «نهج‌البلاغه» به کار رفته است، به شرح ذیل می‌باشد:
امام (صلوات‌الله‌علیه) در توصیف میوه‌های بهشتی فرموده است:
«تُجْنَى مِنْ غَيْرِ تَكَلُّف فَتأْتي عَلَى مُنْيَةِ مُجْتَنيها.» «آن میوه‌ها بدون زحمت چیده می‌شوند و آن‌طور که چیننده بخواهد پیش او می‌آیند.»
امام (علیه‌السلام) نسبت به
ابن زمعه که از وی مالی را طلب نمود، فرموده‌اند:
«إِنَّ هذا الْمالَ لَيْسَ لي وَ لا لَكَ، وَ إِنَّما هُوَ فَيْءٌ لِلْمُسْلِمينَ، وَ جَلْبُ أَسْيافِهِمْ، فَإِنْ شَرِكْتَهُمْ في حَرْبِهِمْ كانَ لَكَ مِثْلُ حَظِّهِمْ، وَ إِلاّ فَجَناةُ أَيْديهِمْ لا تَكونُ لِغَيْرِ أَفْواهِهِمْ.» «این مال نه مال من است و نه مال تو، بلکه
غنیمت مسلمانان است و فرآورده
شمشیرشان، اگر در
جنگ با آن‌ها شرکت کرده‌ای، برای تو مثل سهم آن‌ها است، و گرنه آن‌چه دست‌هایشان چیده است فقط مال دهانتان می‌شود.»
واژه «جناة» (بفتح اول) چیزی است که چیده می‌شود.
آن حضرت (علیه‌السلام) در رابطه با اثبات خدا فرموده‌اند:
«وَ هَلْ يَكونُ بِناءٌ مِنْ غَيْرِ بان، أَوْ جِنايَةٌ مِن غَيْرِ جان.» «آيا ممكن است ساختمانى بدون سازنده و يا حتّى جنايتى بدون جنايتگر پديد آيد؟»
واژه «جُفاة» (به ضم جیم) جمع «جافی» است.
چنان‌که به
خوارج فرموده است:
«فَأَبَيْتُمْ عَلَيَّ إِباءَ الُْمخالِفينَ الْجُفاةِ، وَ المُنابِذينَ الْعُصاةِ.» «امّا شما همانند مخالفان جفاكار، و نافرمانان پيمان‌شكن امتناع ورزيديد.»
این واژه یازده بار در «نهج البلاغه» آمده است.
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «جنی»، ج۱، ص۲۳۵.
