جَنّاتُ اَلْمَأْوی (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
جَنّاتُ اَلْمَأْوی:
(عِندَهَا جَنَّةُ الْمَأْوَى) جَنّاتُ اَلْمَأْوی: به معنى
بهشتى است كه محل سكونت است.
در اين كه اين كدام
بهشت است، در ميان مفسران گفتگوست:
• بعضى آن را همان بهشت جاويدان (جنّة الخلد) مى‌دانند كه در انتظار تمام اهل ايمان و پرهيزگاران است و محل آن را در آسمان مى‌دانند
• گاهى آن را به جايگاه ويژه‌اى از
بهشت تفسير كرده‌اند كه در كنار«سدرة المنتهى»
است و محل خاصان و مخلصان است.
• گاه گفته‌اند به معنى بهشت برزخى است كه ارواح شهدا و مؤمنان موقتا به آنجا مى‌روند.
تفسير اخير از همه مناسب‌تر به نظر مى‌رسد.
به موردی از کاربرد
جَنّاتُ اَلْمَأْوی در
قرآن، اشاره می‌شود:
(عِندَهَا جَنَّةُ الْمَأْوَى) (كه «
بهشت جاويدان» در آن جاست.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: يعنى
بهشتى كه
مؤمنین براى هميشه در آن منزل مى‌كنند، چون
بهشت ديگرى هست موقت، و آن
بهشت برزخ است كه مدتش تا روز قيامت تمام مى‌شود، و جنت ماوى بعد از قيامت است. هم چنان كه فرموده:
(فَلَهُمْ جَنَّاتُ الْمَأْوى نُزُلًا بِما كانُوا يَعْمَلُونَ) از امورى كه به روشنى برآن گواهى مى‌دهد اين است كه در بسيارى از
روایاتمعراج آمده است كه
پیغمبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم) عده‌اى را در اين
بهشت متنعم ديد، در حالى كه مى‌دانيم هيچ‌كس در
بهشت جاويدان قبل از روز
قیامت وارد نمى‌شود، زيرا آيات قرآن به خوبى دلالت دارد كه
پرهیزگاران در قيامت بعد از محاسبه، وارد
بهشت مى‌شوند، نه بلافاصله بعد از مرگ، و ارواح شهدا نيز در
بهشت برزخى قرار دارند، زيرا آنها قبل از قيام قيامت وارد
بهشت جاويدان نمى‌شوند.
(أَمَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحَاتِ فَلَهُمْ جَنَّاتُ الْمَأْوَى نُزُلًا بِمَا كَانُوا يَعْمَلُونَ) (امّا كسانى كه
ایمان آوردند و كارهاى شايسته انجام دادند، باغ‌هاى
جاويدان بهشتى از آن آنها خواهد بود، اين وسيله پذيرايى
خداوند از آنهاست به پاداش آن‌چه انجام مى‌دادند.)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: كلمه ماوى به معناى مكانى است كه
انسان در آن منزل كند و مسكن خود قرار دهد. و كلمه نزل به ضمه (ن و ز) به معناى هر چيزى است كه براى شخصى كه وارد خانه‌اى مى‌شود آماده شود، مانند طعام و آب، ولى از معناى لغوى آن تجاوز شده، به هر عطيه‌اى هم نزل مى‌گويند.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
این آیه را شاهد برآن گرفته‌اند: «براى مؤمنان صالح العمل باغ‌هاى بهشت است كه در آن ساكن مى‌شوند و اين وسيله پذيرايى از آنهاست در مقابل اعمالى كه انجام مى‌دادند» چرا كه اين آيه به قرينه آيه بعد از آن مسلما از بهشت جاويدان سخن مى‌گويد.
(وَ سارِعُوا اِلی مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّکُمْ وَ جَنَّةٍ عَرْضُهَا السَّماواتُ وَ الْاَرْضُ اُعِدَّتْ لِلْمُتَّقِینَ) (و شتاب كنيد براى رسيدن به آمرزش پروردگارتان؛ و
بهشتى كه وسعت آن، آسمانها و زمين است؛ و براى پرهيزگاران آماده شده است.)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: منظور از عرض
بهشت ، چيزى در مقابل طول آن نيست، بلكه منظور وسعت آن است، و اين خود استعمالى است شايع، و كانه تعبير به عرض، كنايه است از اينكه وسعت آن به نهايت درجه است، و يا به قدرى است كه وهم و خيال بشرى نمى‌تواند آن را بسنجد و برايش حدى تصور كند، البته اين تعبير معناى ديگرى نيز دارد.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
معنای آیه چنین است؛ «براى رفتن به‌سوى مغفرت پروردگار و
بهشتى كه وسعت آن‌همه آسمانها و زمين را فراگرفته است بر يكديگر پيشى گيرند» بعضى اين معنى را بعيد شمرده‌اند، زيرا ظاهر آيه مورد بحث نشان مى‌دهد كه
(«جَنَّةُ اَلْمَأْوىٰ») در آسمان است و غير از
بهشت جاويدان است كه وسعتش به‌اندازۀ تمام آسمانها و زمين مى‌باشد.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «جَنّاتُ اَلْمَأْوی»، ص۴۰۴.
