جَزَع (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
جَزَع (به فتح جیم و زاء) از
واژگان قرآن کریم به معنای بی‌تابه و ناله است.
این واژه دو بار در
قرآن کریم به کار رفته است.
مشتقات
جَزَع که در
آیات قرآن آمده عبارتند از:
جَزِعْنا (به فتح جیم و کسر زاء) به معنای بی‌تابی کنیم؛
جَزُوعاً (به فتح جیم و ضم زاء) به معنای سیار بی‌تابی کننده است.
جَزَع به معنای بی‌تابی و ناله است.
فعل آن از باب
«علم یعلم» به معنی بی‌تابی و از باب منع یمنع به معنی قطع است.
راغب گوید: جزع از حزن اشدّ است جزع حزنی است که شخص را از چاره‌اندیشی باز دارد ولی حزن از آن اعمّ است.
به مواردی از
جَزَع که در قرآن به کار رفته است، اشاره می‌شود:
(سَواءٌ عَلَیْنا اَ جَزِعْنا اَمْ صَبَرْنا ما لَنا مِنْ مَحِیصٍ) «برابر است برای ما چه بی‌تابی کنیم و چه صبر نماییم ما را فرار گاهی نیست.»
(اِنَّ الْاِنْسانَ خُلِقَ هَلُوعاً • اِذا مَسَّهُ الشَّرُّ جَزُوعاً وَ اِذا مَسَّهُ الْخَیْرُ مَنُوعاً) «حقّا که انسان شدید الحرص آفریده شده، چون به او شرّی رسد بسیار بی‌تابی کننده و چون به او خیری روی دهد بسیار بخیل است.»
هلوع و جزوع هر دو صیغه مبالغه‌اند مثل
کذوب و ودود پس هلوع به معنای بسیار حریص است. جزوع به معنای بسیار بی‌تابی کننده است. اهل بیان گفته‌اند: آیه بعدی معنای هلوع است یعنی کم صبر و پر طمع. در آیات بعدی اهل ایمان از این حکم استثناء شده‌اند
(اِلَّا الْمُصَلِّینَ الَّذِینَ...) منوع نیز باید مثل هلوع و جزوع، مبالغه باشد.
از مادّه
جزع فقط دو مورد در
قرآن کریم به کار رفته است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «جزع»، ج۲، ص۳۴-۳۵.
