جوهر اولی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

جوهر اولی یکی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و به معنای جوهر جزئی خارجی است.

---

جواهر عبارت‌اند از: ماده، صورت، جسم، نفس و عقل. هر یک از اینها یا جزئی و شخص‌اند که «جواهر اولی» نام دارند یا کلی ومفهوم که انواع و اجناس هستند. انواع جواهر را «جواهر ثانیه» و اجناس آن را «جواهر ثالثه» خوانند.

---

بنابراین، جواهر به لحاظ کلیت و جزئیت سه قسم است:

۲.۱ - جوهر اول

جوهری جزئی است (افراد متعدد را شامل نمی‌شود) و موجود در خارج که موضوع اعراض خارجی است؛ مانند زید در «زید انسان است». جوهر جزئی خارجی، محمول نیست، مگر بالعرض؛ یعنی از جهتی که مصداق جواهر کلی است؛ مانند: این انسان سقراط است.

۲.۲ - جوهر ثانی

نوعی است که بر مصادیق خود حمل می‌شود؛ مانند: زید انسان است.

۲.۳ - جوهر ثالث

جنسی است که بر انواع خود حمل می‌شود؛ مانند: انسان حیوان است.

---

جواهر کلی هرچند هر دو نسبت به جواهر شخصی، ثانیه‌اند، اما چون میان آنها از لحاظ اولویت، تفاوت وجود دارد؛ یعنی نوع به جوهریت، از جنس اولویت دارد به یکی «ثانیه» و به دیگری «ثالثه» اطلاق شده است. دو قسم اخیر چون کلی‌اند از مقولات به شمار می‌آیند، اما اولی چون جزئی است در علوم کاربرد ندارد، مگر اینکه مصداق کلی قرار گیرد، هر چند بر جواهر کلی نسبت به جوهریت، اولویت دارد.

---

در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:

• خوانساری، محمد، منطق صوری.
• ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق).
• قوام صفری، مهدی، ترجمه برهان شفا.    
• خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس.    
• مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه.    

---