جهاد (اصطلاحات نظامی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
جهاد در اصطلاح فقه نظامی به
ایثار جان و مال در
جنگ با دشمنان
اسلام به منظور اعتلای پایگاه اسلام و اقامه
شعائر دینی و
ایمانی اطلاق می‌شود که دارای سه قسم است: جهاد ابتدایی، جهاد دفاعی و جهاد با
بغاة. اهمیت مسئله جهاد به گونه‌ای است که در
آیات و
روایات نیز به آن اشاره شده است.
جهاد چنانچه از جَهد- به فتح جیم- باشد، به معنی سختی و
مشقت است، و اگر از جُهد- به ضم جیم- باشد، به معنی توان و صرف نیروست.
در اصطلاح شرع و فقه اسلامی به ایثار جان و مال در جنگ با دشمنان اسلام به منظور اعتلای پایگاه اسلام و اقامه شعائر دینی و ایمانی اطلاق می‌شود.
خداوند متعال در این‌باره می‌فرماید:
«انْفِرُوا خِفافاً وَ ثِقالًا وَ جاهِدُوا بِامْوالِکُمْ وَ انْفُسِکُمْ فی سَبیلِ اللَّهِ ذلِکُمْ خَیْرٌ لَکُم انْ کُنْتُمْ تَعْلَمُونَ؛ برای جنگ با دشمن شیوه سبک و سنگین بار
کوچ کنید و در راه خدا با مال و جان خود
جهاد نمایید این کار برای شما سود دارد، چنانچه به آثار آن پی ببرید و آگاهی لازم را پیدا کنید.»
و در جای دیگر می‌فرماید: «جاهِدُوا فی سَبیلِ‌اللَّهِ حَقَّ جِهادِهِ؛ در راه
رضای خدا با دشمنان اسلام به طور کامل
بجنگید و جهاد کنید.»
در روایات چنین می‌خوانیم:
«مَثَلُ الُمجاهِدِ فی سَبیلِ اللَّهِ مَثَلُ الصَّائِمِ نَهارُهُ الْقائِمِ لَیْلُهُ حَتَّی یَرْجِعَ؛
رزمنده در راه خدا همانند کسی است که روزها
روزه بگیرد و شب‌ها به
شب زنده‌داری و
عبادت مشغول شود.»
امام علی (علیه‌السّلام) فرمود: «الْجِهادُ بابٌ مِنْ ابْوابِ الْجَنَّةِ فَتَحَهُ اللَّهُ لِخاصَّةِ اوْلِیائِهِ؛ جهاد یکی از درهای
بهشت است که خداوند آن را برای دوستان مخصوص خود بازکرده است.»
اقسام جهاد به شرح زیر است:
جنگ با
کافران و
مشرکان (قبل از آنکه آنها به مسلمانان کاری داشته باشند) برای دعوت آنها به اسلام. فقهای امامیه وجوب این گونه جهاد را به اجازه امام عادل و بر حقّ (که یکی از
دوازده امام معصوم (علیهم‌السّلام) باشند) یا به اجازه نائب امام که در این خصوص
ولایت داشته باشد، مشروط دانسته‌اند. این قسم را «جهاد ابتدایی» می‌نامند.
جهاد دفاعی در صورتی است که دشمنان اسلام به مسلمانان حمله کنند. در این صورت، مسلمانان برای حفظ جان، مال، ناموس،
دین و مرزهای خود با دشمن به پیکار برمی‌خیزند. جهاد دفاعی مشروط به اذن امام (علیه‌السّلام) نیست.
جنگ با بغاة و کسانی که بر امام (علیه‌السّلام) و
حکومت اسلامی شوریده‌اند.
•
جمعی از نویسندگان، پژوهشکده تحقیقات اسلامی، اصطلاحات نظامی در فقه اسلامی، ص۴۵.
