جمع دوره پیامبر اکرم
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
منظور از جمع دوره
پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم، جمع
قرآن در دوره پیامبر می باشد.
به اتفاق همگان جمع آوری
آیات در سوره‌های مشخص و ترتیب آیات قرآن کریم و چینش آن در سوره‌های خاص به یقین در زمان پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم صورت پذیرفته است. و اما درباره جمع و ترتیب سوره‌ها؛ نظر
مشهور این است که جمع و ترتیب سوره‌ها و آیات
مصحف شریف به صورت کنونی در زمان
رسول خد ا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم و زیر نظر شخص ایشان انجام شده است و بسیاری از صاحبنظران
علوم قرآنی مانند
حارث محاسبی،
زرکشی،
ابی شامه،
محمد غزالی،
باقلانی،
حر عاملی،
بلخی،
ابن طاووس،
سید شرف الدین زرقانی،
شاهین،
آیت‌الله خویی و
علامه جعفر مرتضی عاملی این نظریه را پذیرفته‌اند. در مقابل، کسانی هم معتقدند در عصر
صحابه جمع آوری شده است.
برای اثبات جمع قرآن در دوره نبوی به صورت
مصحف و مجموعه‌ای مرتب، دلایل و شواهد بسیاری اقامه شده است؛ از جمله:
اهتمام پیامبر به موضوع تعلیم قرآن و تشویق
اصحاب به یادگیری قرائت و حفظ
قرآن کریم به گونه‌ای بود که در فاصله‌ای اندک هزاران تن به حفظ قرآن روی آوردند. به طور طبیعی اهتمام به این امور نمی‌توانست از اهتمام به حفظ اصل قرآن کریم و تدوین آن بیشتر باشد؛ لذا ادعای پراکنده بودن
آیات قرآن در این
سوره و آن سوره و حتی مکتوب نبودن قسمت‌هایی از آن پذیرفته نیست.
وجود
احادیث مختلفی که بر تدوین و جمع آوری قرآن در عهد نبوی دلالت می‌کنند.
تصریح
مورخان به وجود مصاحفی در عصر
رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم به صورت ناقص یا کامل که در محافل قرآنی مورد استفاده اصحاب بوده است.
ذکر نام بیش از بیست تن از اصحاب که
قرآن را در عصر رسول خدا جمع کردند. واضح است که معنای جمع، چیزی جز گردآوری متفرقات و تدوین آن‌ها نیست.
اطلاق عنوان «کتاب» بر آیات نازل شده قرآن کریم در قرآن و احادیث نبوی مانند
حدیث ثقلین: «انی تارک فیکم الثقلین کتاب الله و عترتی». بی شک نخستین شرط برای اطلاق نام «کتاب» بر مجموعه‌ای، تدوین یافتگی و نظم و ترتیب آن است.
اشکالات موجود در ادله و نقل‌های دال بر گردآوری قرآن در ادوار متاخر از عهد نبوی صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم اعم از اختلاف در زمان گردآوری قرآن (زمان
ابوبکر،
عمر یا
عثمان) اختلاف در متصدی جمع قرآن (
زید بن ثابت، ابوبکر،
زید و عمر ) و اختلاف در زمان تکمیل گردآوری قرآن (پیش از زمان
عثمان و پس از زمان
عثمان) و پیشنهاد کننده آن.
همچنین مضمون
روایات جمع قرآن در عصر
صحابه با مضمون
آیات دال بر این که در همان عصر نزول، سوره‌های قرآن از یکدیگر متمایز و در دسترس همگان حتی
مشرکان بود، مخالف است. همچنین
تحدی قرآن کریم با مشرکان برای آوردن همانند کل قرآن یا ده
سوره یا یک سوره از آن، دلیل بر تدوین کتاب در عصر
رسول اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم است.
جمع قرآن؛
ترتیب آیات؛
ترتیب سور.
فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «جمع دوره پیامبر اکرم».
