جمع (منطق)

جمع یکی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و به معنای وحدت عرضی برای امور متکثر بالذات است.

فهرست مندرجات

۱ - توضیح اصطلاح
۲ - جمع تالیفی
۳ - جمع ترکیبی
۴ - جمع ذهنی و وجودی
۵ - مستندات مقاله
۶ - پانویس
۷ - منبع

۱ - توضیح اصطلاح

طریق تحصیل معرف، جمع و ترکیب (ذهنی) است که در آن از قسمت و تحلیل نیز کمک گرفته می‌شود. جمع عبارت است از: پیدا شدن وحدت عرضی برای مفردهایی که تکثر ذاتی دارند و آن دو نوع است: جمع تالیفی و جمع ترکیبی.

۲ - جمع تالیفی

[ویرایش]

«جمع تالیفی» جمعی است که آحادش در عین اجتماع از یکدیگر حسّاً و عقلاً متمایز‌ند؛ مانند لشکر که از آحاد افراد و سربازان تشکیل شده و گفتار که از آحاد الفاظ فراهم شده است.

۳ - جمع ترکیبی

[ویرایش]

«جمع ترکیبی» آن است که آحادش مختلط و اجزایش متحد شود، به طوری که هیچ یک مستقل نماند؛ مانند ترکیب بدن انسان از اخلاط و ترکیب اخلاط از اسطقسات (عناصر).

هر یک از این دو نوع جمع نیز بر دو قسم است: ذهنی و وجودی.
۱. تالیف ذهنی، مانند تالیف عموم معنای کلی از جزئیات آن مثل جنس که از انواع خود و نوع که از اشخاص خود تالیف شده است.
۲. تالیف وجودی، مانند تالیف یک چیز از اجزای خود، چه متشابه و چه غیر متشابه، مثل بدن که از استخوان و گوشت یا سر و دست و پا تالیف شده است.
۳. ترکیب ذهنی، مانند ترکیب انواع و حدود از اجناس و فصول، و ترکیب اصناف و رسوم از اجناس با اعراض و خواص یا اصناف اعم با اعراض و خواص.
۴. ترکیب وجودی بر دو قسم است: طبیعی و صناعی. ترکیب وجودی طبیعی، مانند ترکیب بدن حیوان از اخلاط، و ترکیب اخلاط از اسطقسات (عناصر)، و ترکیب وجودی صناعی، مانند ترکیب سکنجبین از سرکه و شیره.