جده جزئی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

جده جزئی یکی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و به معنای هیئت حاصل از احاطه چیزی به چیز دیگر است.

---

«مِلک» یا «جِدَه» یا «لَه» از مقولات عرضی است و آن، در اصطلاح رایج، هیئتی است که حاصل می‌شود برای چیزی از ناحیه چیز دیگری که آن را احاطه کرده است و با انتقال آن منتقل می‌شود؛ به عبارت دیگر احاطه چیزی بر چیز دیگر است، به گونه‌ای که محیط و محاط با هم منتقل شوند؛ مانند هیئت حاصل از پوشیدن لباس.

---

جده دارای دو تقسیم دوتایی است:
۱. تقسیم به جزئی و کلی
الف) جده جزئی؛ هیئت حاصل از پوشیدگی جسم با امری که جزئی از جسم را می‌پوشاند؛ مانند هیئت حاصل از پوشیدن زره بر تن.
ب) جده کلی؛ هیئت حاصل از پوشیدگی جسم با امری که کل آن را می‌پوشاند؛ مانند پوشاندن کل بدن با پارچه.
۲. تقسیم به ذاتی و عرضی
الف) جده ذاتی؛ مانند هیئت حاصل از بودن حیوان در پوست خود که هیئتی مطابق ذات و طبیعت حیوان است.
ب) جده عرضی؛ مانند هیئت حاصل از پوشیدگی بدن حیوان با جامه که ذات حیوان چنین هیئتی را اقتضا ندارد.

---

محقق طوسی به اختلاف نظر متقدمان و متاخران در مقوله جده اشاره می‌فرماید و می‌گوید: «جده نزد متقدمان عبارت است از: تملّک چیزی و بودن چیزی برای چیز دیگر، مانند بودن علم برای شخص عالم و بودن شجاعت و صحت و جمال و مال و فرزند و مکان برای زید، و نزد متاخران هیئتی است برای جسم به سبب نسبتی که با امر ملاصق یا محیط یا شاملی دارد، به گونه‌ای که با انتقالش، جسم نیز منتقل شود مانند: هیئت حاصل از پوشیدن لباس».

---

علامه حلّی در الجوهر النضید این اشکال را بر معنای منقول از متقدمان ذکر می‌کند که تملّک از مقوله اضافه و غیر از مقوله جده است و آن‌گاه در پاسخ از اشکال می‌گوید: ممکن است کسی این مطلب را که تملک از مقوله اضافه باشد انکار کند، هر چند اضافه بر آن عارض می‌شود.

---

در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:

• حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید.    
• خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس.    

---