جدال جاهلانه (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
جدال، درگیریهای لفظی و قسم خوردن توام با
نزاع و غلبه جستن یک طرف بر دیگری است به قصد منصرف کردن وی از
رای و نظرش.
جدال متکبرانه درباره
خدا، مورد سرزنش اوست.
ومن الناس من یجـدل فی الله بغیر علم ولا هدی ولا کتـب منیر• ثانی عطفه... «و گروهی از مردم، بدون هیچ
دانش و هیچ
هدایت و کتاب روشنی بخشی، درباره خدا مجادله می کنند! • آنها با
تکبر و بی اعتنایی (نسبت به سخنان الهی)، می خواهند مردم را از راه خدا گمراه سازند! برای آنان در
دنیا رسوایی است و در
قیامت،
عذاب سوزان به آنها می چشانیم.»
گروهی از مشرکان عصر بعثت به دلیل بحث و جدال جاهلانه درباره
خداوند از سوی خدا، نکوهش شدند.
ومن الناس من یجـدل فی الله بغیر علم ویتبع کل شیطـن مرید. «گروهی از مردم، بدون هیچ
علم و دانشی، به مجادله درباره خدا برمی خیزند و از هر
شیطان سرکشی پیروی می کنند.»
ومن الناس من یجـدل فی الله بغیر علم..... «و گروهی از مردم، بدون هیچ دانش و هیچ هدایت و کتاب روشنی بخشی، درباره خدا مجادله می کنند!».
. ومن الناس من یجـدل فی الله بغیر علم... «آیا ندیدید خداوند آنچه را در آسمانها و
زمین است مسخر شما کرده، و نعمتهای آشکار و پنهان خود را به طور فراوان بر شما ارزانی داشته است؟! ولی بعضی از مردم بدون هیچ دانش و هدایت و کتاب روشنگری درباره خدا مجادله می کنند!»
توجه نکردن به نعمتهای فراوان و مظاهر وجود خدا و پرداختن به جدالهای جاهلانه درباره او، کفران نعمتهای الهی است.
الم تروا ان الله... اسبغ علیکم نعمه ظـهرة وباطنة ومن الناس من یجـدل فی الله بغیر علم... «آیا ندیدید خداوند آنچه را در آسمانها و زمین است مسخر شما کرده، و نعمتهای آشکار و پنهان خود را به طور فراوان بر شما ارزانی داشته است؟! ولی بعضی از مردم بدون هیچ دانش و هدایت و کتاب روشنگری درباره خدا مجادله می کنند!»
در پایان
آیه از کسانی سخن می گوید که نعمتهای بزرگ الهی را که از درون و برون،
انسان را احاطه کرده، کفران می کنند، و به جدال و ستیز در برابر
حق برمی خیزند، می فرماید: " بعضی از مردم هستند که درباره خداوند بدون هیچ دانش و هدایت و کتاب روشنی، مجادله می کنند" (و من الناس من یجادل فی الله بغیر علم و لا هدی و لا کتاب منیر).
و بجای اینکه بخشنده آن همه نعمتهای آشکار و نهان را بشناسند، رو به سوی
شرک و انکار، از سر
جهل و
لجاجت می آورند.
در این آیه به سیاق سابق برگشت شده، که خطاب را متوجه شخص
رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم می کرد، و کلمه "مجادله" به معنای بحث و
مناظره به منظور غلبه یافتن بر
خصم است، و مقابله ای که بین "علم" و "هدی" و "کتاب" انداخته، اشاره دارد به اینکه مراد از علم آن حجتهای عقلی است که با تحصیل و اکتساب به دست می آید، و مراد از هدایت، آن حقایقی است که خدا از طریق
وحی و یا الهام به دل انسان افاضه می کند، و مراد از کتاب، کتابهای آسمانی است که از طریق وحی و
نبوت به خدا منتهی و مستند می شود، و به همین جهت که مستند به اوست آن را منیر و روشنگر توصیف کرد، و این سه طریق از طرق علم است که چهارمی برایش نیست.
و بنا بر این معنای آیه این می شود که: بعضی از مردم بدون هیچ یک از این سه علم در وحدانیت خدا از حیث ربوبیت و الوهیت مجادله می کنند، و هیچ حجت قابل اعتمادی ندارند، تنها و تنها مدرکشان
تقلید است.
دقت در مسخر بودن موجودات عالم و نعمتهای فراوان الهی، موجب خودداری از جدالهای جاهلانه درباره خدا است.
الم تروا ان الله سخر لکم ما فی السمـوت وما فی الارض واسبغ علیکم نعمه... ومن الناس من یجـدل فی الله بغیر علم... «آیا ندیدید خداوند آنچه را در آسمانها و زمین است مسخر شما کرده، و نعمتهای آشکار و پنهان خود را به طور فراوان بر شما ارزانی داشته است؟! ولی بعضی از مردم بدون هیچ دانش و هدایت و کتاب روشنگری درباره خدا مجادله می کنند!»
تسخیر موجودات آسمانی و زمینی برای انسان مفهوم وسیعی دارد که هم شامل اموری می شود که در قبضه اختیار او است و با میل و اراده اش در مسیر منافع خود به کار می گیرد، مانند بسیاری از موجودات زمینی، یا اموری که در اختیار انسان نیست اما خداوند آنها را مامور ساخته که به انسان خدمت کند، همچون
خورشید و
ماه. بنا بر این، همه موجودات مسخر فرمان خدا در طریق سود انسانها هستند خواه مسخر فرمان انسان باشند یا نه.
همچون آفرینش و حیات و انواع روزیها، و نعمتهای "باطن" را اشاره به اموری می دانند که بدون دقت و مطالعه قابل درک نیست (مانند بسیاری از قدرتهای روحی و غرائز سازنده).
گمراه کردن مردم، هدف مجادله کنندگان جاهل درباره خدا است.
ومن الناس من یجـدل فی الله بغیر علم... • ... لیضل عن سبیل الله... «و گروهی از مردم، بدون هیچ دانش و هیچ هدایت و کتاب روشنی بخشی، درباره خدا مجادله می کنند! • آنها با تکبر و بی اعتنایی (نسبت به سخنان الهی)، می خواهند مردم را از راه خدا گمراه سازند! برای آنان در دنیا رسوایی است و در قیامت، عذاب سوزان به آنها می چشانیم!»
(«لیضل عن سبیل الله» متعلق به «یجادل»، و «لام» برای تعلیل است.)
آتش جهنم، کیفر مجادله جاهلانه درباره خدا است.
ومن الناس من یجـدل فی الله بغیر علم... • ... ونذیقه یوم القیـمة عذاب الحریق. «و گروهی از مردم، بدون هیچ دانش و هیچ هدایت و کتاب روشنی بخشی، درباره خدا مجادله می کنند! • آنها با تکبر و بی اعتنایی (نسبت به سخنان الهی)، می خواهند مردم را از راه خدا گمراه سازند! برای آنان در دنیا رسوایی است و در قیامت، عذاب سوزان به آنها می چشانیم!»
جمله" له فی الدنیا خزی و نذیقه یوم القیامة عذاب الحریق" تهدید ایشان است به خزی، یعنی
خواری و
ذلت و رسوایی در دنیا- همانطور که دیدیم سرانجام کار
مشرکین قریش، البته رؤسای ایشان به همانجا کشیده شد- و نیز تهدید به
عذاب اخروی است.
تقلید و تعصب خویشاوندی، اساس جدال جاهلانه
کافران درباره خدا است.
... ومن الناس من یجـدل فی الله بغیر علم... • ... قالوا بل نتبع ما وجدنا علیه ءاباءنا... «... ولی بعضی از مردم بدون هیچ دانش و هدایت و کتاب روشنگری درباره خدا مجادله می کنند! • و هنگامی که به آنان گفته شود: «از آنچه خدا نازل کرده پیروی کنید!»، می گویند: «نه، بلکه ما از چیزی پیروی می کنیم که پدران خود را بر آن یافتیم! » آیا حتی اگر
شیطان آنان را دعوت به عذاب آتش فروزان کند (باز هم تبعیت می کنند)؟!»
جدال کنندگان بی برهان و
جاهل مبغوض خدا و
مؤمنان هستند.
قال قد وقع علیکم من ربکم رجس وغضب اتجـدلوننی فی اسماء سمیتموها انتم وءاباؤکم مانزل الله بها من سلطـن فانتظروا انی معکم من المنتظرین. «گفت: «
پلیدی و
غضب پروردگارتان، شما را فرا گرفته است! آیا با من در مورد نامهایی مجادله می کنید که شما و پدرانتان بعنوان
معبود و خدا، بر بتها) گذارده اید، در حالی که
خداوند هیچ دلیلی درباره آن نازل نکرده است؟! پس شما منتظر باشید، من هم با شما انتظار می کشم! (شما انتظار شکست من، و من انتظار عذاب الهی برای شما! )»
الذین یجـدلون فی ءایـت الله بغیر سلطـن‌اتـهم کبر مقتـا عند الله وعند الذین ءامنوا کذلک یطبع الله علی کل قلب متکبر جبار. «همانها که در آیات خدا بی آنکه دلیلی برایشان آمده باشد به مجادله برمی خیزند (این کارشان)
خشم عظیمی نزد خداوند و نزد آنان که
ایمان آورده اند به بار می آورد این گونه خداوند بر دل هر متکبر جباری مهر می نهد!»
جدال کنندگان در
آیات الهی، فاقد
برهان و
علم و دارای دلی پر از
تکبر هستند.
ان الذین یجـدلون فی ءایـت الله بغیر سلطـن‌اتـهم ان فی صدورهم الا کبر ما هم ببــلغیه فاستعذ بالله انه هو السمیع البصیر. «کسانی که در آیات خداوند بدون دلیلی که برای آنها آمده باشد ستیزه جویی می کنند، در سینه هایشان فقط تکبر (و
غرور) است، و هرگز به خواسته خود نخواهند رسید، پس به خدا پناه بر که او شنوا و بیناست.»
علت مجادله ایشان را منحصر می کند در کبر ایشان، و می فرماید: عاملی که ایشان را وادار به این جدال می کند، نه حس جستجوی از
حق است و نه
شک در حقانیت آیات ما است تا بخواهند با مجادله حق را روشن کنند، و
حجت و برهانی هم ندارند، تا بخواهند با مجادله، آن حجت را اظهار بدارند بلکه تنها عامل جدالشان آن کبریست که در سینه دارند. آری، آن کبر است که ایشان را وادار کرده در برابر حق جدال کنند، و به وسیله آن حق صریح روشن را باطل جلوه دهند.
"مجادله"- چنان که قبلا هم اشاره کرده ایم- به معنی مخاصمه و
ستیزه جویی در سخن و جر و بحثهای بی منطق است. هر چند گاهی در معنی وسیع اعم از گفتگوی
باطل و حق نیز به کار می رود، و تعبیر" بغیر سلطان اتاهم" تاکیدی است بر آنچه معمولا از معنی مجادله استفاده می شود، چرا که "سلطان" به معنی دلیل و برهانی است که مایه سلطه
انسان بر طرف مقابل می شود.
فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «جدال جاهلانه».
