جدال احسن (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
جدال، گفتگویی توام با
نزاع و غلبه جستن یک طرف بر دیگری است به قصد منصرف کردن وی از
رای و نظرش. و یکی از روشهای مناظره مورد سفارش
قرآن می‌باشد.
مجادله به وسیله
قرآن، از جدالهای احسن است.
... وجـدلهم بالتی هی احسن... «.... به روشی که نیکوتر است،
استدلال و
مناظره کن....»
(از
امام صادق علیه‌السّلام روایت شده است: ... مقصود از «و جادلهم بالتی هی احسن» مجادله به قرآن است.)
جدال عبارت است از: دلیلی که صرفا برای منصرف نمودن خصم از آنچه که بر سر آن نزاع می کند بکار برود، بدون اینکه خاصیت روشنگری حق را داشته باشد، بلکه عبارت است اینکه آنچه را که
خصم خودش به تنهایی و یا او و همه مردم قبول دارند بگیریم و با همان ادعایش را رد کنیم.
جدال احسن در
تبلیغ دین سفارش
خداوند است.
ادع الی سبیل ربک بالحکمة والموعظة الحسنة وجـدلهم بالتی هی احسن... «با
حکمت و
اندرز نیکو، به راه پروردگارت دعوت نما! و با آنها به روشی که نیکوتر است، استدلال و مناظره کن! پروردگارت، از هر کسی بهتر می‌داند چه کسی از راه او گمراه شده است و او به
هدایت یافتگان داناتر است.»
خدای تعالی
موعظه را به قید حسنه مقید ساخته و جدال را هم به قید "بالتی هی احسن" مقید نموده است، و این خود دلالت دارد بر اینکه بعضی از موعظه ها حسنه نیستند، و بعضی از جدالها حسن (نیکو) و بعضی دیگر احسن (نیکوتر) و بعضی دیگر اصلا حسن ندارند و گر نه خداوند موعظه را مقید به حسن و جدال را مقید به احسن نمی کرد.
پیامبر صلی الله علیه وآله، مامور مجادله با
مشرکان با بهترین روش بود.
... وجـدلهم بالتی هی احسن... «.... به روشی که نیکوتر است، استدلال و مناظره کن....»
(مرجع ضمیر «هم» مشرکان است.)
شکی نیست در اینکه از
آیه استفاده می شود که این سه قید، یعنی "
حکمت" و "موعظه" و "
مجادله"، همه مربوط به طرز سخن گفتن است، رسول گرامی مامور شده که به یکی از این سه طریق
دعوت کند که هر یک برای دعوت، طریقی مخصوص است، هر چند که جدال به معنای اخصش دعوت به شمار نمی رود.
با آنها (یعنی مخالفان) به طریقی که نیکوتر است به مناظره پرداز" (و جادلهم بالتی هی احسن).
و این سومین گام مخصوص کسانی است که ذهن آنها قبلا از مسائل نادرستی انباشته شده و باید از طریق مناظره ذهنشان را خالی کرد تا آمادگی برای پذیرش حق پیدا کنند.
بدیهی است مجادله و مناظره نیز هنگامی مؤثر می افتد که "بالتی هی احسن" باشد،
حق و
عدالت و درستی و
امانت و
صدق و
راستی بر آن
حکومت کند و از هر گونه
توهین و تحقیر و خلافگویی و استکبار خالی باشد، و خلاصه تمام جنبه های انسانی آن حفظ شود.
تکیه بر اصول و اعتقادات مشترک، سفارش خداوند به
مسلمانان در مجادله احسن با
اهل کتاب بود.
ولا تجـدلوا اهل الکتـب الا بالتی هی احسن... وقولوا ءامنا بالذی انزل الینا وانزل الیکم والـهنا والـهکم وحد... «با اهل کتاب جز به روشی که از همه نیکوتر است مجادله نکنید، مگر کسانی از آنان که
ستم کردند و (به آنها) بگویید: «ما به تمام آنچه از سوی
خدا بر ما و شما نازل شده
ایمان آورده ایم، و
معبود ما و شما یکی است، و ما در برابر او
تسلیم هستیم!»
پس از دعوت حکیمانه و موعظه حسنه جدال احسن جایز است.
ادع الی سبیل ربک بالحکمة والموعظة الحسنة وجـدلهم بالتی هی احسن ان ربک هو اعلم بمن ضل عن سبیله وهو اعلم بالمهتدین. «با حکمت و اندرز نیکو، به راه پروردگارت دعوت نما! و با آنها به روشی که نیکوتر است، استدلال و مناظره کن! پروردگارت، از هر کسی بهتر می داند چه کسی از راه او گمراه شده است و او به هدایت یافتگان داناتر است.»
خدا از جدال احسن با
ستمگران لجوج و حق ستیز اهل کتاب
نهی کرده.
ولا تجـدلوا اهل الکتـب الا بالتی هی احسن الا الذین ظـلموا منهم... «با اهل کتاب جز به روشی که از همه نیکوتر است مجادله نکنید، مگر کسانی از آنان که ستم کردند و (به آنها) بگویید: «ما به تمام آنچه از سوی خدا بر ما و شما نازل شده ایمان آورده ایم، و معبود ما و شما یکی است، و ما در برابر او تسلیم هستیم!»
فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «جدال احسن».
