• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

جبین (فقه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


مقالات مرتبط: جبن (مفردات‌قرآن)، جَبِین (لغات‌قرآن)، جبه (مفردات‌نهج‌البلاغه)، پیشانی (مقالات مرتبط).
دیگر کاربردها: جبن (ابهام‌زدایی)، جبه (ابهام‌زدایی).


دو طرف پیشانی، بالاى شقیقه را جَبین می گویند و عنوان یاد شده به مناسبت در باب طهارت و صلات به کار رفته است.


در روایات، جبین به معناى پیشانى به کار رفته است .
[۱] وسائل الشیعة،ج۶،ص۳۴۴.    
[۲] الحدائق الناضرة،ج۴،ص۳۴۴.    


برخى لغویان نیز تصریح کرده‌اند که به طور مَجاز و به علاقه مجاورت، جبین بر پیشانى هم اطلاق مى‌شود.
[۳] تاج العروس/ واژه «جبن».


بنابر قول منسوب به مشهور، در تیمم علاوه بر پیشانى مسح دو جبین واجب است.
[۴] جواهر الکلام،ج۵،ص۱۹۵-۱۹۹.    
[۵] مستمسک العروة،ج۴،ص۴۰۶ .
[۶] الحدائق الناضرة،ج۴،ص۳۴۲-۳۴۵.    

به بیان امام خمینی در تحریرالوسیله «کیفیت تیمّم - در حال اختیار - آن است که کف دو دست را با هم یکباره بر زمین بزند، سپس پیشانی و هر دو جبین‌ را با هر دو کف دست هم‌زمان مسح نماید؛ به‌طوری که از رستنگاه مو تا طرف بالای بینی و تا ابروها را در بر بگیرد، و احتیاط (واجب) آن است که ابروها را هم مسح نماید، سپس تمام پشت دست راست را، از مچ تا نوک انگشتان با کف دست چپ مسح نماید و سپس تمام پشت دست چپ را با کف دست راست، مسح کند. و لابه‌لای انگشت‌ها جزء پشت دست محسوب نمی‌شود.»
[۷] موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۱۳، کتاب الطهارة، القول فی کیفبة التیمم، مسالة۱.    
و «در مسح صورت، مسح همه پیشانی و دو طرف آن (دو جبین) با تمام دو کف دست به طور متعارف - به اینکه قسمت راست آن با دست راست و قسمت چپ آن با دست چپ مسح شود - کفایت می‌کند.»
[۸] موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۱۳، کتاب الطهارة، القول فی کیفبة التیمم، مسالة۱.    


در هر رکعت دو سجده واجب است. و این دو سجده (در هر رکعت) با هم رکن می‌باشند.
[۹] موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۸۱، کتاب الصلاة، القول فی السجود، مسالة۱.    
لازم است برای سجده، خم شده و طوری پیشانی را (بر زمین) بگذارد که مسمّای سجده تحقق یابد و همین (خم شدن و نهادن پیشانی بر زمین) میزان رکن و معیار زیاد کردن عمدی و سهوی است.
[۱۰] موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۸۱، کتاب الصلاة، القول فی السجود، مسالة۱.    
در سجده چیزهای دیگری لازم است که در رکن بودنش دخالتی ندارند.
[۱۱] موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۸۱، کتاب الصلاة، القول فی السجود، مسالة۱.    
از جمله چیزهایی که در سجده لازم است و در رکن بودن آن دخالتی ندارند «سجده کردن روی شش عضو (است که علاوه بر پیشانی باید روی زمین گذاشته شود)، دو کف دست و دو زانو و دو انگشت بزرگ پا.
[۱۲] موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۸۱، کتاب الصلاة، القول فی السجود، مسالة۱.    
و «واجب نیست همه پیشانی به زمین برسد، بلکه مسمّای سجده کردن با پیشانی کفایت می‌کند. و این مسمّی به مقدار سرانگشت تحقّق پیدا می‌کند.»
[۱۳] موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۸۱، کتاب الصلاة، القول فی السجود، مسالة۱.    
و «منظور از پیشانی در اینجا، از نظر درازا (درازای صورت) از رستن‌گاه موی سر تا قسمت بالای بینی و ابروها و از نظر پهنا، مابین دو جبین است.»
[۱۴] موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۸۱، کتاب الصلاة، القول فی السجود، مسالة۱.    

در صورت عدم امکان سجده با پیشانى، بنابر مشهور با یکى از دو جبین و در صورت عدم امکان آن، با چانه سجده مى‌کند. بر این قول ادعاى اجماع شده است.
[۱۵] جواهر الکلام،ج۱۰،ص۱۹۹-۲۰۳.    

در سجده با جبین، بنابر مشهور، تفاوتى بین جبین راست و چپ نیست.
[۱۶] جواهر الکلام،ج۱۰،ص۲۰۶.    

برخى، تقدیم جبین راست را بر چپ واجب دانسته‌اند.
[۱۷] العروة الوثقی،ج۲،ص۵۶۵.    
[۱۸] مستمسک العروة،ج۸،ص۳۷۹.    

امام خمینی درباره فرض عدم امکان سجده با پیشانی می‌فرماید: «کسی که به پیشانی او علّتی مانند دمل باشد، چنانچه همه پیشانی را نگرفته و گذاشتن جای سالم آن بر زمین - ولو به اینکه قسمتی از زمین، کمی گود شود تا دمل در آن‌ قرار گیرد - ممکن باشد، واجب است جای سالم را بر زمین بگذارد. و اگر دمل همه پیشانی را گرفته و یا آنکه گذاشتن جای سالم پیشانی روی زمین ممکن نباشد، باید بر یکی از دو جبین سجده نماید و بهتر آن است که جبین راست را بر چپ مقدّم دارد و اگر این هم امکان نداشت، باید بر روی چانه سجده کند و اگر آن هم ممکن نبود، بنابر احتیاط (واجب) باید صورت سجده را به وجود آورد به‌این‌ترتیب که قسمتی از صورتش یا جلوی سرش را بر زمین نهد و درصورتی‌که این هم امکان ندارد، احتیاط (واجب) آن است که آنچه را که به شکل سجده نزدیک‌تر است به وجود آورد.»
[۱۹] موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۸۳، کتاب الصلاة، القول فی السجود، مسالة۶.    


بنابر قول برخى فقها، بر خاک نهادن دو طرف پیشانى در سجده شکر مستحب است .
[۲۰] الألفیة و النفلیة،ص۱۳۱.    
[۲۱] مسالک الافهام،ج۱،ص۲۲۳.    


۱. ↑ وسائل الشیعة،ج۶،ص۳۴۴.    
۲. ↑ الحدائق الناضرة،ج۴،ص۳۴۴.    
۳. ↑ تاج العروس/ واژه «جبن».
۴. ↑ جواهر الکلام،ج۵،ص۱۹۵-۱۹۹.    
۵. ↑ مستمسک العروة،ج۴،ص۴۰۶ .
۶. ↑ الحدائق الناضرة،ج۴،ص۳۴۲-۳۴۵.    
۷. ↑ موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۱۳، کتاب الطهارة، القول فی کیفبة التیمم، مسالة۱.    
۸. ↑ موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۱۳، کتاب الطهارة، القول فی کیفبة التیمم، مسالة۱.    
۹. ↑ موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۸۱، کتاب الصلاة، القول فی السجود، مسالة۱.    
۱۰. ↑ موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۸۱، کتاب الصلاة، القول فی السجود، مسالة۱.    
۱۱. ↑ موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۸۱، کتاب الصلاة، القول فی السجود، مسالة۱.    
۱۲. ↑ موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۸۱، کتاب الصلاة، القول فی السجود، مسالة۱.    
۱۳. ↑ موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۸۱، کتاب الصلاة، القول فی السجود، مسالة۱.    
۱۴. ↑ موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۸۱، کتاب الصلاة، القول فی السجود، مسالة۱.    
۱۵. ↑ جواهر الکلام،ج۱۰،ص۱۹۹-۲۰۳.    
۱۶. ↑ جواهر الکلام،ج۱۰،ص۲۰۶.    
۱۷. ↑ العروة الوثقی،ج۲،ص۵۶۵.    
۱۸. ↑ مستمسک العروة،ج۸،ص۳۷۹.    
۱۹. ↑ موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۸۳، کتاب الصلاة، القول فی السجود، مسالة۶.    
۲۰. ↑ الألفیة و النفلیة،ص۱۳۱.    
۲۱. ↑ مسالک الافهام،ج۱،ص۲۲۳.    


• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام ج۳، ص۵۰.    
• ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر)    ، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی    


رده‌های این صفحه : تیمم | دیدگاه های فقهی امام خمینی | سجده | طهارت | فقه | نماز
جعبه ابزار