• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

جبّار (لغات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





جبّار: (کُلِّ جَبَّارٍ عَنِیدٍ)
«جبّار» از مادّه‌ «جَبْر» به کسی می‌گویند که از روی خشم و غضب می‌زند، می‌کشد و نابود می‌کند، و پیرو فرمان عقل نیست. به تعبیر دیگر، جبّار کسی است که دیگری را مجبور به پیروی خود می‌کند و یا می‌خواهد نقص خود را با ادعای عظمت و تکبر ظاهراً بر طرف سازد، هر گونه حقی برای خود بر مردم قائل است ولی هیچ حقی برای کسی بر خود قائل نیست، اینها همه از صفات بارز طاغوتیان و مستکبران در هر زمان است.
ولی کلمه‌ «جبّار» گاهی بر خداوند نیز اطلاق می‌شود که به معنای دیگری است و آن «اصلاح کننده موجود نیازمند به اصلاح» و یا «کسی که مسلّط بر همه چیز است» می‌باشد، جالب این که «جبّار» اشاره به صفت نفسانی یعنی روح سرکشی است.



ترجمه و تفاسیر آیات مرتبط با جبّار:

۱.۱ - آیه ۵۹ سوره هود

(وَتِلْكَ عَادٌ جَحَدُواْ بِآيَاتِ رَبِّهِمْ وَعَصَوْاْ رُسُلَهُ وَاتَّبَعُواْ أَمْرَ كُلِّ جَبَّارٍ عَنِيدٍ)
(و این قوم عاد بودند که آیات پروردگارشان را انکار کردند؛ و از اطاعت پیامبرنش سر برتافتند؛ و از فرمان هر ستمگر حق ستیز، پیروی کردند!)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: (وَ اتَّبَعُوا اَمْرَ کُلِّ جَبَّارٍ عَنِیدٍ) دستورات هر جبار و زورگوی عنیدی را که داشتند پیروی کردند و همین گوش به فرمان جباران بودن، آنان را از پیروی هود (علیه‌السّلام) و پذیرفتن دعوتش باز داشت، و کلمه جبار به معنای گردن‌کلفتی است که با اراده خود بر مردم غالب گشته و آنان را اجبار می‌کند تا مطابق دلخواه او عمل کنند، و کلمه عنید به معنای کسی است که عناد و زیر بار حق نرفتنش شدید و بسیار باشد، پس این قسمت از آیه آن خلاصه‌گیری نوبت اول بوده که در دو آیه مورد بحث از سرگذشت هود (علیه‌السّلام) و قومش شده و حاصلش این است که قوم هود گرفتار سه خصلت نکوهیده بودند، یکی انکار آیات الهی، دوم نافرمانی انبیاء و سوم اطاعت کردن از جباران. (دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:)

۱.۲ - آیه ۱۵ سوره ابراهیم

(وَاسْتَفْتَحُواْ وَخَابَ كُلُّ جَبَّارٍ عَنِيدٍ) (و آنها از خدا تقاضای فتح و پیروزی بر کفّار کردند؛ و سرانجام هر گردنکش حق ستیزی نومید و نابود شد.)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: ضمیر در استفتحوا به رسولان بر می‌گردد، یعنی رسولان وقتی دستشان از همه جا کوتاه شد و ظلم ظالمان و تکذیب معاندین به نهایت رسید، از خدا طلب فتح و پیروزی‌ کردند، مانند حضرت نوح که گفت: (اَنِّی مَغْلُوبٌ فَانْتَصِرْ) ممکن هم هست ضمیر مذکور را هم به رسولان و هم به کفار برگردانیم، چون کفار هم اصرار داشتند که انبیاء آن نصرتی را که برای خود پیشگویی کرده بودند نشان دهند و مکرر سرکوب می‌کردند که پس چه شد نصرتی که می‌گفتید؟ (مَتی‌ هذَا الْفَتْحُ) یا (مَتی‌ هذَا الْوَعْدُ) بنابراین تقدیر معنای آیه چنین می‌شود که، رسولان از یک سو و کفار از سوی دیگر فتح خدایی را می‌خواستند، و سرانجام، خیبت و نومیدی و هلاکت نصیب کفار شد. (دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:)

۱.۳ - آیه ۳۲ سوره مریم

(وَبَرًّا بِوَالِدَتِي وَلَمْ يَجْعَلْنِي جَبَّارًا شَقِيًّا) (و مرا نسبت به مادرم نیکوکار قرار داده؛ و جبّار و عصیانگر قرار نداده است.)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: یعنی مرا مهربان و رؤوف نسبت به مردم قرار داد، و یکی از مظاهر آن این است که من به مادرم مهربانم، و نسبت به سایر مردم هم جبار و شقی نیستم، و جبار کسی را گویند که جور خود را به مردم تحمیل کند، ولی خودش جور مردم را تحمل نکند و از ابن عطاء نقل شده که جبار آن کسی است که خیرخواه نباشد و شقی آن کسی است که پذیرای خیرخواهی دیگران نباشد. (دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:)


۱. هود/سوره۱۱، آیه۵۹.    
۲. ابراهیم/سوره۱۴، آیه۱۵.    
۳. مریم/سوره۱۹، آیه۳۲.    
۴. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۳، ص۲۳۹.    
۵. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ج۱، ص۱۸۳.    
۶. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۹، ص۱۷۵.    
۷. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱۰، ص۳۴۹.    
۸. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱۳، ص۶۶.    
۹. هود/سوره۱۱، آیه۵۹.    
۱۰. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۲۲۸.    
۱۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۰، ص۴۵۳.    
۱۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۰، ص۳۰۵.    
۱۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۲، ص۸۰.    
۱۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۵، ص۲۹۲.    
۱۵. ابراهیم/سوره۱۴، آیه۱۵.    
۱۶. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۲۵۷.    
۱۷. قمر/سوره۵۴، آیه۱۰.    
۱۸. سجده/سوره۳۲، آیه۱۸.    
۱۹. یس/سوره۳۶، آیه۴۸.    
۲۰. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۲، ص۴۷.    
۲۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۲، ص۳۵.    
۲۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۳، ص۱۱۴.    
۲۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۶۶.    
۲۴. مریم/سوره۱۹، آیه۳۲.    
۲۵. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۳۰۷.    
۲۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۴، ص۶۲.    
۲۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۴، ص۴۷.    
۲۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۵، ص۱۶۵.    
۲۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۴۲۱.    



مکارم شیرازی، ناصر، لغات در تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «جبّار»، ص۱۶۰.    






جعبه ابزار