• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

جَبْل (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



دیگر کاربردها: جبله (ابهام زدایی).


جَبْل (بر وزن عقل) یا جِبِلَّه یکی از مفردات نهج البلاغه، به معنای خلق کردن و آفریدن یا خلقت و طبیعت، است.
حضرت علی (علیه‌السلام) در مورد آفرینش حضرت آدم (علیه‌السلام) و زمین، توصیف خدای تعالی و ... از این واژه استفاده نموده است.



جَبْل (بر وزن عقل) یا جبلّه به معنای خلق کردن و آفریدن یا خلقت و طبیعت آمده است. چنان‌که در لغت آمده است: «جبله الله: جبلا: خلقه - جبل فلانا علی کذا: طبعه علیه».


برخی از مواردی که در «نهج‌البلاغه» به کار رفته است، به شرح ذیل می‌باشد:

۲.۱ - فَجَبَلَ - خطبه ۱ (درباره خلقت آدم)

امام (صلوات‌الله‌علیه) درباره خلقت آدم (علیه‌السلام) فرموده: خداوند از شور و شیرین و سخت و نرم زمین خاکی جمع کرد ...
«فَجَبَلَ مِنْها صُورَةً ذَاتَ اَحْنَاء وَ وُصُول، وَ اَعْضَاء وَ فُصُول»؛
«و از آن مجسّمه‌ای آفرید که دارای اطراف و مفصل و اعضاء ... بود».

۲.۲ - جَبَلَ - خطبه ۲۱۱ (درباره خلقت زمین)

امام (علیه‌السلام) درباره خلقت زمین نیز فرموده است:
«وَ جَبَلَ جَلاَمِيدَهَا»؛
«آفريده سنگهاى بسيار سخت و بزرگ زمين».

۲.۳ - جِبِلَّتِهِ - خطبه ۹۰ (درباره حضرت آدم)

حضرت (علیه‌السلام) همچنین درباره آدم (علیه‌السلام) در بیانی دیگر می‌فرماید:
«اخْتَارَ آدَمَ (علیه‌السلام)، خِیرَةً مِنْ خَلْقِهِ، وَ جَعَلَهُ اَوّلَ جِبِلَّتِهِ، وَ اَسْکَنَهُ جَنَّتَهُ»؛
«آدم (علیه‌السلام) را از ميان مخلوقاتش برگزيد، و او را نخستين و برترين مخلوق خويش قرار داد؛ وى را در بهشت خود جاى داد».منظور از واژه «جبلّة» مخلوق است.

۲.۴ - جَابِلَ - خطبه ۷۲ (در وصف خدا)

حضرت (علیه‌السلام) در وصف حق تعالی فرموده است:
«اللَّهُمَّ داحَیَ الْمَدْحوَّاتِ، وَ داعِمَ الْمَسْموکَاتِ، وَ جَابِلَ الْقُلوبِ عَلَی فِطْرَتِها: شَقیِّها وَ سَعیدِها...»؛
«‌ای الله‌، ای گسترش دهنده زمین‌های گسترش یافته، و‌ ای نگاه دارنده آسمان‌های نگاه داشته شده، و این آفریننده قلب‌ها بر فطرت آن‌ها، شقّی آن‌ها و سعید آن‌ها».
این واژه چهار ‌بار در «نهج البلاغه» آمده است.


۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۱، ص۱۹۹.    
۲. طریحی، فخر‌الدین، مجمع البحرین ت-الحسینی، ج۵، ص۳۳۳.    
۳. جوهری، ابونصر، الصحاح‌ تاج اللغة و صحاح العربیة، ج۴، ص۱۶۵۰.    
۴. سید رضی، محمد، نهج البلاغه ت الحسون، ص۳۲، خطبه ۱.    
۵. عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعة الإستقامة، ج۱، ص۱۴، خطبه ۱.    
۶. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۴۲، خطبه۱.    
۷. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۲۷.    
۸. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۳۵۴.    
۹. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۳۵۸.    
۱۰. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۱، ص۱۷۲.    
۱۱. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۴۲.    
۱۲. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۹۷.    
۱۳. سید رضی، محمد، نهج البلاغه ت الحسون، ص۵۱۹، خطبه ۲۱۱.    
۱۴. عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعة الإستقامة، ج، ص۲۱۷، خطبه ۲۰۶.    
۱۵. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۳۲۸، خطبه۲۱۱.    
۱۶. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۵۱۱.    
۱۷. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۴۶.    
۱۸. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۴۸.    
۱۹. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۸، ص۱۷۸.    
۲۰. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۱۴، ص۷۰.    
۲۱. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۱۱، ص۵۱.    
۲۲. سید رضی، محمد، نهج البلاغه ت الحسون، ص۲۰۲، خطبه ۹۰.    
۲۳. عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعة الإستقامة، ج۱، ص۱۷۷، خطبه ۸۹.    
۲۴. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۱۳۳، خطبه۹۱.    
۲۵. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۱۹۱.    
۲۶. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۷۷۲.    
۲۷. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۷۸۶.    
۲۸. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۴، ص۱۶۳.    
۲۹. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۷، ص۳۶.    
۳۰. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۷، ص۴.    
۳۱. سید رضی، محمد، نهج البلاغه ت الحسون، ص۱۳۱، خطبه ۷۱.    
۳۲. عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعة الإستقامة، ج۱، ص۱۱۶، خطبه ۷۰.    
۳۳. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۱۰۰، خطبه۷۲.    
۳۴. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۱۳۵.    
۳۵. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۴۲۴.    
۳۶. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۴۲۵.    
۳۷. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۳، ص۱۷۷.    
۳۸. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۱۹۳.    
۳۹. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۶، ص۱۳۸.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «جبل»، ص۱۹۹.    






جعبه ابزار