جبت (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
جبت:
(أُوتُواْ نَصِيبًا مِّنَ الْكِتَابِ يُؤْمِنُونَ بِالْجِبْتِ وَ الطَّاغُوتِ) جبت:
اين واژه در
قرآن مجید، تنها در همين آيه مورد بحث به كار رفته
و اسم جامد است
و هيچ‌گونه مشتقاتى ندارد
و مى‌گويند در اصل يک لغت حبشى بوده كه به معنى «سحر»
و يا «شيطان» به كار مى‌رفته، سپس در لغت عرب وارد شده
و به همين معنى يا به معنى «بت
و هر معبودى غير از خدا» استعمال مى‌شود
و گفته شده كه در اصل «جبس» بوده
و سپس «س» آن تبديل به «ت» شده است.
بعضى گفته‌اند «
جبت و طاغوت» نام دو بت بوده است كه جمعيت
یهود در برابر آن‌ها
سجده مى‌كردند
و بعضى گفته‌اند:
«جبت» در اين جا به معنى «بت» است،
و «
طاغوت» به معنى «بت‌پرستان
و حاميان بت» است، زيرا يهود، هم در برابر بت‌ها سجده مى‌كردند
و هم در برابر بت‌پرستان تسليم مى‌شدند.
جالب توجه اين كه روحيه ناپسند فوق در اين قوم هنوز هم به شدت باقى است
و مى‌بينيم براى رسيدن به اهداف خود، از هيچ‌گونه سازشكارى در تحت هر شرايطى رويگردان نيستند
و به همين دليل گرفتار شكست‌ها در طور تاريخ گذشته
و امروز خود شده‌اند.
به موردی از کاربرد
جبت در
قرآن، اشاره می‌شود:
(أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ أُوتُواْ نَصِيبًا مِّنَ الْكِتَابِ يُؤْمِنُونَ بِالْجِبْتِ وَ الطَّاغُوتِ وَ يَقُولُونَ لِلَّذِينَ كَفَرُواْ هَؤُلاء أَهْدَى مِنَ الَّذِينَ آمَنُواْ سَبِيلًا) (آيا نديدى كسانى را كه بهره‌اى از
کتاب آسمانی به آنان داده شده، با اين حال، به «
جبت»
و «
طاغوت» (
بت و بت‌پرستان)
ایمان مى‌آورند،
و درباره
کافران مى‌گويند: «آن‌ها، از كسانى كه ايمان آورده‌اند، به راه
هدایت نزديک‌ترند»؟)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: كلمه (
جبت)
و نيز كلمه: (جبس) به معناى هر چيزى است كه در آن خيرى نباشد، ولى بعضى گفته‌اند: به معناى هر چيزى كه به جاى
خدای تعالی پرستيده شود نيز هست.
كلمه (
طاغوت) در اصل مانند كلمه طغيان مصدر بوده، ولى بسيار مى‌شود كه به معناى فاعل استعمال مى‌شود، ولى بعضى گفته‌اند
طاغوت به معناى هر معبودى است كه به جز خداى تعالى پرستيده شود.
اين آيه شريفه از وقوع حادثه‌اى خبر مى‌دهد، كه در آن واقعه، بعضى از اهل كتاب به نفع مشركين
و عليه مؤمنين قضاوت كرده
و گفته‌اند: مشركين هدايت يافته‌تر از مؤمنين
و راهشان هدايت‌گرتر از راه مؤمنين است، با اين كه نزد
مؤمنین چيزى به جز دين توحيد نبود، دينى كه در قرآن نازل شد،
و قرآنى كه مصدق كتب ايشان بود،
و نزد مشركين چيزى به جز ايمان به
جبت و طاغوت نبود،
جبت و طاغوتى كه خداى تعالى آن را به ايشان نسبت داده
و سپس به همين جرم لعنتشان كرده است.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «جبت»، ص۳۳۸.
