جایگاه استراق سمع (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
از آیات
قرآن چنین استفاده می شود که در آسمان جایگاه هایی بوده که
جنیان در آن جایگاه ها اخباری که برایشان قابل شنود بوده را استراق سمع می کردند.
از آیاتی چنین استفاده می‌شود که
جنیان، در آسمان دارای جایگاه‌هایی برای
استراق سمع بودند.
قل اوحی الی انه استمع نفر من الجن..
بگو: به من وحی شده است که گروهی از جن گوش فرا دادند، و گفتند که ما
قرآنی شگفت شنیدیم وانا لمسنا السماء فوجدنـها ملئت حرسا شدیدا وشهبا
ما به آسمان رسیدیم و آن را پر از نگهبانان قدرتمند و
شهابها یافتیم. وانا کنا نقعد منها مقـعد للسمع...
و اینکه ما پیش از این به استراق سمع در آسمانها می‌نشستیم اما اکنون هر کس بخواهد استراق سمع کند، شهابی را در
کمین خود می‌یابد!
و ما بوديم كه مى نشستيم از نزديك آسمان جاهايى براى گوش دادن يعنى براى استراق سمع، مقصود براى ما قبلا آماده بود نشستن در جاهايى براى شنيدن. پس از آنجا ميشنيديم صدا و كلام
فرشتگان را.
آیات دیگر نشان ار استراق سمع
جنیان و
شیاطین در
آسمان دارد.
الف) ولقد جعلنا فی السمآء بروجا وزینها للنظرین
ما در آسمان برجهایی قرار دادیم و آن را برای بینندگان آراستیم. وحفظنـها من کل شیطـن رجیم
و آن را از هر
شیطان رانده شده‌اى حفظ كرديم. الا من استرق السمع فاتبعه شهاب مبین.
مگر آن کس که استراق سمع کند (و دزدانه گوش فرا دهد) که «شهاب مبین» او را تعقیب می‌کند (و می‌راند)
ب) انا زینا السماء الدنیا بزینة الکواکب
ما آسمان نزدیک
[۹] را با ستارگان آراستیم، وحفظا من کل شیطـن مارد
تا آن را از هر شیطان خبیثی حفظ کنیم لا یسمعون الی الملا الاعلی..
آنها نمی‌توانند به (سخنان) فرشتگان عالم بالا گوش فرادهند، (و هر گاه چنین کنند) از هر سو هدف قرار می‌گیرند! دحورا ولهم عذاب واصب
آنها به شدت به عقب رانده می‌شوند و برای آنان
مجازاتی دائم است الا من خطف الخطفة فاتبعه شهاب ثاقب.
مگر آنها که در لحظه‌ای کوتاه برای استراق سمع به آسمان نزدیک شوند، که «شهاب ثاقب» آنها را تعقیب می‌کند!
ج) فقضـهن سبع سمـوات فی یومین واوحی فی کل سماء امرها وزینا السماء الدنیا بمصـبیح وحفظا ذلک تقدیر العزیز العلیم.
در این هنگام آنها را بصورت
هفت آسمان در دو روز آفرید، و در هر آسمانی کار آن (آسمان) را
وحی (و مقرر) فرمود، و آسمان پایین را با چراغهایی
[۱۵] زینت بخشیدیم، و (با شهابها از رخنه شیاطین) حفظ کردیم، این است تقدیر خداوند توانا و دانا.
د) وانا لمسنا السماء فوجدنـها ملئت حرسا شدیدا وشهبا
و اینکه ما آسمان را جستجو کردیم و همه را پر از محافظان قوی و تیرهای
شهاب یافتیم! وانا کنا نقعد منها مقـعد للسمع فمن یستمع الان یجد له شهابا رصدا.
و اینکه ما پیش از این به استراق سمع در آسمانها می‌نشستیم اما اکنون هر کس بخواهد استراق سمع کند، شهابی را در
کمین خود می‌یابد!
مفسرين براى اينكه مساله" استراق سمع" شيطانها در آسمان را تصوير كنند، و نيز
تصویر كنند كه چگونه در اين هنگام به سوى شيطانها با شهابها تيراندازى مى‌شود بر اساس ظواهر آيات و روايات كه به ذهن مى رسد توجيهاتى ذكر كرده اند كه همه بر اين اساس استوار است كه آسمان عبارت است از: افلاكى كه محيط به
زمین هستند، و جماعت‌هايى از ملائكه در آن افلاك منزل دارند، و آن افلاك در و ديوارى دارند كه هيچ چيز نمى تواند وارد آن شود، مگر چيزهايى كه از خود آسمان باشد، و اينكه در آسمان اول، جماعتى از
فرشتگان هستند كه شهابها به دست گرفته و در
كمين شيطانها نشسته اند كه هر وقت نزديك بيايند تا اخبار غيبى آسمان را استراق سمع كنند، با آن شهاب ها به سوى آنها تيراندازى كنند و دورشان سازند، و اين معانى همه از
ظاهر آيات و اخبار ابتداء به ذهن مى رسد.
و ليكن امروز بطلان اين حرفها به خوبى روشن شده، و عيان گشته، و در نتيجه بطلان همه آن وجوهى هم كه در تفسير" شهب" ذكر كرده اند،- كه وجوه بسيار زيادى هم هستند- و در تفاسير مفصل و طولانى از قبيل تفسير كبي
ر فخر رازی ، و
روح المعانی آلوسى و غير آن دو نقل شده، باطل مى شود.
ناگزير بايد
توجیه ديگرى كرد كه مخالف با علوم امروزى و مشاهداتى كه بشر از وضع آسمانها دارد نبوده باشد. و آن توجيه به احتمال ما- و خدا داناتر است- اين است كه: اين بياناتى كه در كلام خداى تعالى ديده مى شود، از باب مثالهايى است كه به منظور تصوير حقايق خارج از حس زده شده، تا آنچه خارج از حس است به صورت
محسوسات در افهام بگنجد، هم چنان كه خود خداى تعالى در كلام مجيدش فرموده:" وَ تِلْكَ الْأَمْثالُ نَضْرِبُها لِلنَّاسِ وَ ما يَعْقِلُها إِلَّا الْعالِمُونَ"
اينها همه مثالهايى است كه ما براى مردم مى زنيم، و اين مثلها را نمى فهمند مگر مردم عاقل. و اينگونه مثلها در كلام خداى تعالى بسيار است، از قبيل عرش، كرسى، لوح و كتاب، كه هم در گذشته به آنها اشاره شد، و هم در آينده به بعضى از آنها اشاره خواهد رفت.
بنا بر اين اساس، مراد از آسمانى كه
ملائکه در آن منزل دارند، عالمى
ملکوتی خواهد بود كه افقى عالى‌تر از افق عالم ملك و محسوس دارد، همان طور كه آسمان محسوس ما با اجرامى كه در آن هست عالى‌تر و بلندتر از زمين ماست.
و مراد از نزديك شدن شيطانها به آسمان، و استراق سمع، و به دنبالش هدف شهابها قرار گرفتن، اين است كه: شيطانها مى خواهند به عالم فرشتگان نزديك شوند، و از
اسرار خلقت و حوادث آينده سر درآورند. و ملائكه هم ايشان را با نورى از ملكوت كه شيطانها تاب تحمل آن را ندارند، دور مى سازند. و يا مراد اين است كه: شيطانها خود را به حق نزديك مى كنند، تا آن را با تلبيس ها و نيرنگ هاى خود به صورت باطل جلوه دهند، و يا باطل را با تلبيس و نيرنگ به صورت حق درآورند، و ملائكه رشته هاى ايشان را پنبه مى كنند، و
حق صريح را هويدا مى سازند، تا همه به تلبيس آنها پى برده، حق را حق ببينند، و
باطل را باطل.
و اين كه خداى سبحان داستان استراق سمع شياطين و هدف شهاب قرار گرفتنشان را دنبال سوگند به ملائكه
وحی و حافظان آن از مداخله شيطانها ذكر كرده، تا اندازه اى گفتار ما را تاييد مى كند- و خدا داناتر است
نیز از بعضی آیات جنین استفاده می‌شود که اخبار و اطلاعات قابل شنود، برای موجوداتی مانند
شیاطین در آسمان هاوجود داشته است.
الا من استرق السمع فاتبعه شهاب مبین.
مگر آن کس که استراق سمع کند (و دزدانه گوش فرا دهد) که «شهاب مبین» او را تعقیب می‌کند (و می‌راند)
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۳، ص۱۲۶، برگرفته از مقاله «جایگاه استراق سمع ».
