ثم (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ثُمَّ (به ضم ثاء و میم مشدد مفتوح) از
واژگان قرآن کریم و از
حروف عطف است که دلالت بر تاخیر دارد.
ثُمّ حرف عطف است و دلالت بر تاخیر دارد.
راغب گوید: ثُمَ دلالت بر تاخیر مابعد از ماقبل را دارد بالذّات باشد یا در رتبه و یا در وضع چنانکه در قبل و اوّل نیز این سه اعتبار هست.
قاموس تصریح می‌کند که «ثمّ» گاهی برای ترتیب خبر دادن می‌آید مثل: «اعجبنی ما صنعت الیوم ثُمَ ما صنعت الامس اعجب منه» ثمّ در اینجا فقط برای ترتیب خبر است.
در این بخش برخی از کاربردهای قرآنی باء ذکر می‌شود:
ثمّ حرف عطف است و دلالت بر تاخیر دارد. مثل:
(ثُمَ اَنْشَاْنا مِنْ بَعْدِهِمْ قَرْناً آخَرِینَ) (سپس گروه ديگرى را بعد از آنها به وجود آورديم.)
علی هذا در این آیات:
(وَ نَجَّیْناهُ وَ اَهْلَهُ مِنَ الْکَرْبِ الْعَظِیمِ• وَ جَعَلْنا ذُرِّیَّتَهُ هُمُ الْباقِینَ •... ثُمَ اَغْرَقْنَا الْآخَرِینَ) (و او و خاندانش را از اندوه بزرگ رهايى بخشيديم و فرزندانش را همان بازماندگان روى زمين قرار داديم،....سپس ديگران (دشمنان او) را غرق كرديم.)
ثمّ برای ترتیب خبر است وگرنه می‌بایست غرق قوم قبل از نجات
نوح و اهلش گفته شود مگر آنکه بگوییم: نجات با سوار شدن به کشتی تحقّق یافته است، در این صورت ثمّ در معنای معمولی خود به کار رفته است.
ولی در دو آیه:
(لاَ جَرَمَ أَنَّهُمْ فی الآخِرَةِ هُمُ الْخاسِرونَ • ثُمَّ إِنَّ رَبَّكَ لِلَّذينَ هاجَرُواْ مِن بَعْدِ ما فُتِنُواْ... لَغَفُورٌ رَّحيمٌ) (بى ترديد آنها در
آخرت زيانكارند. امّا
پروردگار تو نسبت به كسانى كه بعد از فريب خوردن به
ایمان بازگشتند و
هجرت كردند... پروردگارت (پس از اين امور) آمرزنده و مهربان است.)
برای ترتیب خبر است زیرا ترتّب در میان دو امر فوق نیست دقّت در ماقبل و مابعد این دو
آیه مطلب را بیشتر روشن می‌کند.
همچنین است
آیه ۵۲ سوره یونس و به احتمال قوی
آیه ۱۷ سوره بلد و
آیه ۱۶ سوره اعراف
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «ثم»، ج۱، ص۳۱۷.
