تکلیف اصحاب سبت (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
سبت به عنوان نشانه و آیتی الهی، و نوعی رابطه مقدس
یهود و
بنی اسرائیل تلقی می گردد و به عنوان هفتمین روز هفته ، حفظ
احکام شرعی آن نزد یهود از جایگاه ویژه ای برخوردار است.
یکی از تکالیفی که در
قرآن به آن اشاره شده است این هست که
اصحاب سبت ، مکلف به اجتناب از صید ماهی در روز شنبه بودند آنجاکه می‌فرماید:
ولقد علمتم الذین اعتدوا منکم فی السبت فقلنا لهم کونوا قردة خـسـین(و كسانى از شما را كه در
روز شنبه از فرمان خدا تجاوز كردند نيك شناختيد پس ايشان را گفتيم بوزينگانى طردشده باشيد).
«سبت» مصدر «سبت» است و «سبتت اليهود» يعنى يهود روز شنبه را بزرگ مى‌شمرد، معنى
آیه اين است كه شما دانستيد حال كسانى از خودتان را كه از
صید در روز شنبه منع شده بودند و از اين قانون تجاوز كردند و با صيد
ماهی در اين روز حرمت آن را ناديده گرفتند. ممنوعيّت صيد ماهى براى آزمايش آنان بود، و اين در حالى بود كه در همان روز تمام ماهيان بر صفحه
آب ظاهر مى‌شدند و فرداى آن پراكنده مى‌شدند، آنها به فكر
حیله افتادند و با يك نوع كلاه شرعى حوضچه‌هايى در كنار
دریا تعبيه مى‌كردند و آنها را با ايجاد كانال‌هايى به دريا متّصل مى‌كردند و از طريق اين كانال‌ها ماهيان فراوانى وارد حوضچه‌ها مى‌شدند و در آن جا تجمّع مى‌كردند، آنان با حبس ماهيان و صيد آنها در
روز یکشنبه از فرمان
خداوند سرپيچى كردند.فَقُلْنا لَهُمْ كُونُوا قِرَدَةً خاسِئِينَ ما به آنان گفتيم، بوزينه‌گانى مطرود باشيد.
ورفعنا فوقهم الطور بمیثـقهم وقلنا لهم ادخلوا الباب سجدا وقلنا لهم لاتعدوافی السبت واخذنا منهم
میثـقا غلیظا (و
کوه طور را به يادبود پيمان با آنان بالاى سرشان افراشته داشتيم و به آنان گفتيم سجده‌كنان از در درآييد و نيز به آنان گفتيم در روز شنبه تجاوز مكنيد و از ايشان پيمانى استوار گرفتيم).
در
تفسیر نمونه آمده است: باز اصحاب سبت از خواب غفلت بیدار نشدند و از مرکب غرور پائین نیامدند، به همین جهت ما کوه طور را بر بالاى سر آنها به حرکت در آوردیم ، و در همان حال از آنها
پیمان گرفتیم و به آنها گفتیم که به عنوان توبه از گناهانتان از در
بیت المقدس با
خضوع و خشوع وارد شوید، و نیز به آنها تاکید کردیم که در روز شنبه دست از کسب و کار بکشید و راه تعدى و تجاوز را پیش نگیرید و از ماهیان دریا که در آن روز صیدش
حرام بود استفاده نکنید و در برابر همه اینها پیمان شدید از آنان گرفتیم اما آنها به هیچیک از این پیمان‌هاى مؤکد وفا نکردند!
و سـلهم عن القریة التی کانت حاضرة البحر اذ یعدون فی السبت اذ تاتیهم حیتانهم یوم سبتهم شرعا ویوم لایسبتون لاتاتیهم...(و از اهالى آن شهرى كه كنار
دریا بود از ايشان جويا شو آنگاه كه به حكم روز شنبه تجاوز مى‌كردند آنگاه كه روز شنبه آنان ماهي‌هايشان روى
آب مى‌آمدند و روزهاى غير شنبه به سوى آنان نمى‌آمدند اين گونه ما آنان را به سبب آنكه نافرمانى مى‌كردند مى‌آزموديم).
فلما عتوا عن ما نهوا عنه قلنا لهم کونوا قردة خـسـین(و چون از آنچه از آن نهى شده بودند سرپيچى كردند به آنان گفتيم بوزينگانى رانده‌شده باشيد).
اين سرگذشت، چنان كه در
روایات اسلامى به آن اشاره شده مربوط به جمعى از بنى اسرائيل است كه در
ساحل يكى از درياها (ظاهرا درياى احمر بوده كه در كنار سرزمين
فلسطین قرار دارد) در بندرى بنام" ايله" (كه امروز بنام بندر ايلات معروف مى‌باشد) زندگى مى‌كردند و از طرف
خداوند به عنوان آزمايش و امتحان دستورى به آنها داده شد و آن اينكه صيد ماهى را در آن روز تعطيل كنند اما آنها با آن دستور مخالفت كردند و گرفتار مجازات دردناكى شدند كه شرح آن را در اين
آیات مى‌خوانيم.
در نخستين آيه مى‌فرمايد:" از قوم يهود معاصر خويش ماجراى شهرى را كه در كنار دريا قرار داشت سؤال كن" (و اسئلهم عَنِ الْقَرْيَةِ الَّتِي كانَتْ حاضِرَةَ الْبَحْرِ).
(و به ياد آنها بياور زمانى را كه در روز شنبه از قانون پروردگار تجاوز مى‌كردند" (إِذْ يَعْدُونَ فِي السَّبْتِ).
زيرا روز شنبه تعطيل آنها بود و وظيفه داشتند، دست از كار و كسب و صيد ماهى بكشند و به مراسم
عبادت آن روز بپردازند، اما آنها اين دستور را زير پا گذاردند.
سپس
قرآن آنچه را در جمله قبل سربسته بيان كرده بود چنين شرح مى‌دهد به خاطر بياور" آن هنگام را كه ماهيان در روز شنبه در روى آب آشكار مى‌شدند و در غير روز شنبه ماهى كمتر به سراغ آنها مى‌آمد" (إِذْ تَأْتِيهِمْ حِيتانُهُمْ يَوْمَ سَبْتِهِمْ شُرَّعاً).
" سبت" در
لغت به معنى تعطيل عمل براى استراحت است و اينكه در
قرآن در
سوره نبأ مى‌خوانيم وَ جَعَلْنا نَوْمَكُمْ سُباتاً" خواب شما را مايه راحت شما قرار داديم" نيز اشاره به همين موضوع است، و روز شنبه را از اين جهت" يوم السبت" ناميده‌اند كه برنامه‌هاى كسب و كار معمولى در آن تعطيل مى‌شد، سپس اين نام بر اين روز باقى ماند.
بديهى است جمعيتى كه در كنار دريا زندگى مى‌كنند، قسمت مهمى از تغذيه و درآمدشان از طريق صيد ماهى است، و گويا به خاطر تعطيل مستمرى كه قبلا در روز شنبه در ميان آنها معمول بود، ماهيان در آن روز احساس امنيت از نظر صيادان مى‌كردند و دسته دسته به روى آب ظاهر مى‌شدند، اما در روزهاى ديگر كه صيادان در تعقيب آنها بودند در اعماق
آب فرو مى‌رفتند! اين موضوع خواه جنبه طبيعى داشته، و يا يك جنبه فوق العاده و الهى، وسيله‌اى بود براى امتحان و آزمايش اين جمعيت، لذا
قرآن مى‌گويد:" ما اين چنين آنها را به چيزى كه در برابر آن مخالفت مى‌كردند آزمايش مى‌كرديم" (كَذلِكَ نَبْلُوهُمْ بِما كانُوا يَفْسُقُونَ).
یکی دیگر از مواردی که در
قرآن به آن اشاره شده است، تکلیف تعطیلی روز شنبه می‌باشد که این
تکلیف ، حکمی علیه اصحاب سبت به جرم اختلاف آنها بود همچنانکه می‌فرماید:
انما جعل السبت علی الذین اختلفوا فیه..(بزرگداشت شنبه بر كسانى كه درباره آن اختلاف كردند مقرر گرديد و قطعا پروردگارت روز رستاخيز ميان آنها درباره چيزى كه در مورد آن اختلاف مى‌كردند داورى خواهد كرد).
جريان از اين قرار بود كه طبق بعضى از
روایات ،
موسی (علیه‌السلام) بنى اسرائيل را دعوت به احترام و تعطيل
روز جمعه كرد كه آئين ابراهيم بود، اما آنها به بهانه‌اى از آن سر باز زدند و روز شنبه را ترجيح دادند،
خداوند روز شنبه را براى آنها قرار داد، اما توام با شدت عمل و محدوديتها، بنا بر اين به تعطيلى روز شنبه نبايد استناد كنيد، چرا كه جنبه فوق العاده و مجازات داشته است، و بهترين دليل بر اين مساله اين است كه
یهود حتى در اين روز انتخابى خود نيز اختلاف كردند، گروهى آن را ارج نهادند و احترام نمودند و گروهى نيز احترام آن را شكستند، و به كسب و كار پرداختند و به مجازات الهى گرفتار شدند.
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۳، ص۴۱۹، برگرفته از مقاله «تکلیف اصحاب سبت».
