• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

تُبَّع (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





تُبَّع (به ضم تاء و فتح باء مشدد) یکی از مفردات نهج البلاغه، به معنای لقب پادشاهان یمن نظیر فرعون، قیصر و کسری است.
حضرت علی (علیه‌السلام) در نامه‌ای خطاب به شریح قاضی، از این واژه استفاده نموده است.
اين كلمه كه در قرآن مجید نيز آمده فقط یک‌بار در «نهج‌البلاغه» آمده است.



تُبَّعبه معنای لقب پادشاهان یمن نظیر فرعون، قیصر و کسری، آمده است.
راغب در مفردات می‌گوید:
«علّت این نام‌گذاری این است که پادشاهان یمن در سیاست و زمامداری تابع یکدیگر بودند.»
طبرسی نیز علت این نام‌گذاری را کثرت پیروان و تابعان دانسته است.


موردی که در «نهج‌البلاغه» به کار رفته است، به شرح ذیل می‌باشد:

۲.۱ - تُبَّع - نامه ۳ (موعظه به شریح قاضی)

امام (صلوات‌الله‌علیه) در قباله شریح قاضی، بعد از شنیدن آن‌که خانه‌ای به هشتاد دینار خریده است؛ نوشت:
«فَعَلَى مُبَلْبِلِ أَجْسامِ الْمُلوكِ، و سالِبِ نُفوسِ الْجَبابِرَةِ، وَ مُزيلِ مُلْكِ الْفَراعِنَةِ، مِثْلِ كِسْرَى وَ قَيْصَرَ، وَ تُبَّع وَ حِمْيَرَ، وَ مَنْ جَمَعَ الْمالَ عَلَى الْمالِ فَأَكْثَرَ، وَ مَنْ بَنَى وَ شَيَّدَ ... إِشْخاصُهُمْ جَميعاً إِلَى مَوْقِفِ الْعَرْضِ وَ الْحِسابِ.»
«بر خدایی که پوساننده بدن‌های پادشاهان و قابض ارواح ستمگران است، از قبیل کسری و قیصر و تبّع و حمیر و آن‌که مال را انباشت و زیاد کرد و آن‌که ساختمان بنا کرد و در تحکیم آن کوشید، که همه این‌ها را در موقف حساب و کتاب قیامت در آورد و حاضر نماید.» ناگفته نماند: قرآن مجید راجع به هلاکت قوم تبّع سخن گفته ولی از خود وی ساکت است؛ امّا امام (صلوات‌الله‌علیه) او را در این‌جا از ستمکاران و اهل عذاب می‌شمارد. بنابراین از تاریخ معلوم می‌شود بعضی از پادشاهان «تبابعه» دادگر و نیکوکار بوده‌اند.



این واژه یک‌بار در «نهج البلاغه» آمده است.


۱. طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت-الحسینی، ج۴، ص۳۰۵.    
۲. شرتونی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد، ج۱، ص۲۹۳.    
۳. راغب الأصفهانی،المفردات فی غریب القرآن، ص۱۶۳.    
۴. شیخ طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن (ط مؤسسة الأعلمی للمطبوعات)، ج۹، ص۱۱۱.    
۵. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۵۸۵، نامه ۳.    
۶. عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعه الاستقامه، ج۳، ص۶، نامه ۳.    
۷. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۳۶۵، نامه ۳.    
۸. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۵۶۹، نامه ۳.    
۹. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۵۸۳.    
۱۰. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۵۸۴.    
۱۱. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۹، ص۴۸.    
۱۲. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۱۷، ص۱۴۰.    
۱۳. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۴، ص۲۸.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «تبع»، ص۱۷۱-۱۷۰.    






جعبه ابزار