تَقْدیم (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
تَقْديم (به فتح تاء و سکون قاف) از
واژگان قرآن کریم به معنای جلو انداختن و
مقدّم كردن است.
تَقْديم:
جلو انداختن و
مقدّم كردن است.
(ذلِكَ بِما قَدَّمَتْ أَيْدِيكُمْ وَ أَنَّ اللَّهَ لَيْسَ بِظَلَّامٍ لِلْعَبِيدِ) «اين
عذاب به علّت اعمالى است كه دست‌هايتان از پيش فرستاده است (و گرنه)
خدا به بندگان ستمكار نيست».
اينكه همه كارهاى اعضا به دست‌ها نسبت داده شده ظاهرا براى آنست كه بيشتر كارها با
دست انجام مى‌پذيرد و براى
تغلیب چنين مصطلح شده است.
(أَنْتُمْ قَدَّمْتُمُوهُ لَنا) «شما اين را بر ما پيش آورديد».
(يُنَبَّؤُا الْإِنْسانُ يَوْمَئِذٍ بِما قَدَّمَ وَ أَخَّرَ) (و در آن روز
انسان را از آنچه كه از پيش و پشت سر فرستاده آگاه مى‌كنند)
اين تعبير در
سوره انفطار آیه ۵ نيز آمده است:
(عَلِمَتْ نَفْسٌ مَّا قَدَّمَتْ وَأَخَّرَتْ) (در آن زمان هر كس آنچه را از پيش و پشت سر فرستاده مى‌داند).
به نظر می‌آيد مراد «ما
قدّم» اعمال پيش از
مرگ و از «ما اخّر» آثار پس از مرگ باشد، يعنى: «انسان در آن روز خبر داده می‌شود از آنچه پيش از مرگ انجام داده و از آنچه پس از مرگ انجام داده و از آنچه پس از مرگ باقى گذاشته»،
مثل:
(إِنَّا نَحْنُ نُحْيِ الْمَوْتى وَ نَكْتُبُ ما قَدَّمُوا وَ آثارَهُمْ) (به‌يقين ما مردگان را زنده مى‌كنيم وآنچه را از پيش فرستاده‌اند و آنچه را از خود باقى گذاشته‌اند... (را می‌نویسیم)).
و شايد مراد از «ما
قدّم» اعمال اوّل
عمر و از «ما اخّر» اعمال آخر عمر باشد.
(فَإِذا جاءَ أَجَلُهُمْ لا يَسْتَأْخِرُونَ ساعَةً وَ لا يَسْتَقْدِمُونَ) (و هنگامى كه
اجل آنها فرا رسد، نه ساعتى از آن تأخير مى‌كنند، و نه بر آن پيشى مى‌گيرند)
ظاهرا
استفعال در اين آيه و نظائر آن براى طلب نيست، لذا
مجمع آن را «لا يتقدّمون» معنى كرده،
يعنى: «چون اجلشان آيد نه ساعتى تأخير می‌كنند و نه پيش می‌افتند و به هيچ يك از اين دو كار قدرت ندارند»،
چنانكه در آيه
(وَ لَقَدْ عَلِمْنَا الْمُسْتَقْدِمِينَ مِنْكُمْ وَ لَقَدْ عَلِمْنَا الْمُسْتَأْخِرِينَ) (ما، هم از پيشينيان شما آگاه بوديم؛ و هم از آيندگان)
نيز به معنى پيش افتادگان است،
می‌شود گفت استفعال در اينگونه آيات به معنى
انفعال است مثل «استجر الطين».
راغب آنرا طلب گفته و گويد: «لا يريدون تأخّرا و لا تَقَدُّماً».
مجمع نيز از بعضى طلب نقل می‌كند،
ولى هيچ يك دل‌چسب نيست.
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله "قدم"، ج۵، ص۲۵۷.
