تَعْضُلوا (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
تَعْضُلوا:
(فَلا تَعْضُلوهُنَّ اَنْ یَنْکِحْنَ اَزْواجَهُنَّ) تَعْضُلوا: از مادّه
«عضل» به معنی «تنگ گرفتن و مانع شدن یا بازداشتن» است
و به همین مناسبت به کار مشکل و پیچیده «معضل» گفته می‌شود.
آیه مورد بحث می‌گوید:
«هنگامی که
زنان را
طلاق دادید و
عدّه خود را به پایان رسانیدند، مانع آن‌ها نشوید که با
همسران (سابق) خویش
ازدواج کنند...»
(فَلا تَعْضُلوهُنَّ اَنْ یَنْکِحْنَ اَزْواجَهُنَّ) یعنی از ازدواج مجدّد آن‌ها با شوهران اول ممانعت نکنید. زمانی زنان در زنجیر اسارت جاهلی به سر می‌بردند، به دنبال این روش حتی اگر زن ازدواج رسمی هم می‌کرد و سپس از همسرش جدا می‌شد باز پیوستن ثانوی او بستگی به
اراده ولیّ (یا اولیا) داشت، گاهی با آن‌که زن و مرد علاقه‌مند بودند به زناشویی سابق ادامه دهند، اولیای آن‌ها به خاطر
منافع خود یا خیالات و موهوماتی از این پیوند جلوگیری می‌کردند.
قرآن صریحا این روش را محکوم می‌کند و می‌گوید: اولیا و سایر افراد چنین حقی را هرگز ندارند، زیرا هنگامی که زن و
مرد دو، رکن اصلی ازدواج‌اند با هم توافق داشته باشند و می‌خواهند پس از جدایی مجددا ازدواج کنند، مخالفت دیگران بی‌معنی است.
به موردی از کاربرد
تَعْضُلوا در
قرآن، اشاره می‌شود:
(وَ اِذا طَلَّقْتُمُ النِّساء فَبَلَغْنَ اَجَلَهُنَّ فَلا تَعْضُلوهُنَّ اَن یَنکِحْنَ اَزْواجَهُنَّ اِذا تَراضَوْاْ بَیْنَهُم بِالْمَعْروفِ ذَلِکَ یوعَظُ بِهِ مَن کانَ مِنکُمْ یؤْمِنُ بِاللّهِ وَ الْیَوْمِ الآخِرِ ذَلِکُمْ اَزْکَی لَکُمْ وَ اَطْهَرُ وَ اللّهُ یَعْلَمُ وَ اَنتُمْ لا تَعْلَمونَ) (و هنگامی که زنان را طلاق دادید و به پایان عدّه خود رسیدند، مانع آن‌ها نشوید که با همسران سابق خویش، ازدواج کنند؛ اگر
رضایت در میان آنان، به طرز پسندیده‌ای برقرار گردد. این دستوری است که تنها افرادی از شما، که
ایمان به
خدا و
روز قیامت دارند، از آن،
پند می‌گیرند. این دستور، برای رشد خانواده‌های شما و پاکیزگی
جامعه مفیدتر است و خدا می‌داند و شما نمی‌دانید.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
کلمه عضل که مصدر فعل
(فَلا تَعْضُلوهُنَّ) است، به معنای منع است و ظاهرا خطاب در جمله
(فَلا تَعْضُلوهُنَ) -پس آنان را منع نکنید- به اولیای زنان مطلقه و کسانی است که اگر شرعا
ولایت بر آن زنان ندارند لیکن زنان از ایشان رودربایستی دارند و نمی‌توانند با آنان مخالفت کنند، است.
پس آیه دلالت دارد بر اینکه اولیا و بزرگترهای زن مطلقه، نباید زن نامبرده را اگر خواست با شوهرش آشتی کند، از
آشتی آن‌ها جلوگیری نمایند، پس اگر بعد از تمام شدن عده خود زن راضی بود که دوباره با همسر قبلی خود ازدواج کند، اولیا و بزرگان زن نباید غرض‌های شخصی یعنی
خشم و لجاجتی که با داماد قبلی دارند در این کار دخالت دهند و چه بسیار می‌شود که دخالت می‌دهند، آیه شریفه تنها بر این مقدار دلالت دارد.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «تَعْضُلوا»، ج۳، ص۱۹۱-۱۹۲.
