تَجْرِبَه (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
تَجْرِبَه یا
جَرب (به فتح جیم) یکی از
مفردات نهج البلاغه، به معنای
امتحان بعد از امتحان است.
حضرت علی (علیه‌السلام) در بیان
موعظه‌ای و جریان
جنگ با
ایران و ... از این واژه استفاده نموده است.
تَجْرِبَه یا
جَرب (به فتح جیم)
به معنای امتحان بعد از امتحان آمده است. چنان‌که گفته می‌شود: «
جرّبه تجریبا و تجربة: اختبره و امتحنه مرّة بعد اخری».
برخی از مواردی که در
نهج البلاغه استفاده شده به شرح ذیل می‌باشد:
امام (صلوات‌الله‌علیه) در بیان موعظه‌ای فرموده است:
«وَ اعْلَمُوا اَنَّهُ لَیْسَ لِهذَا الْجِلْدِ الرَّقِیقِ صَبْرٌ عَلَی النَّارِ، فَارْحَمُوا نُفوسَکُمْ، فَاِنّکُمْ قَدْ جَرَّبْتُمُوهَا فِی مَصَائِبِ الدُّنْیَا»؛
«آگاه باشيد! اين پوست نازک تن، طاقت آتش
دوزخ را ندارد، بنابراين به خويشتن رحم كنيد. اين حقيقت را در مصائب دنيا آزموده‌ايد».
واژه «مجرّب» به صیغه
مفعول، به معنای آزمایش شده می‌باشد. چنان‌که در
خطبه ۳۵،
و
خطبه ۱۳۴،
که به
عمر بن الخطاب در رابطه با جنگ ایران می‌فرماید:
«فَابْعَثْ إِلَيْهِمْ رَجُلاً مِجرَباً»؛
«مرد جنگ آزموده‌اى را به سوى آنها بفرست».
در معجم‌های نهج البلاغه و «نهج البلاغه»
محمد عبدّه واژه «مجرّب» به صیغة
اسم مفعول به معنی تجربه شده، آمده است؛
ولی آن «محرب» بر وزن منبر از
حرب به معنی جنگ آزموده است؛ چنان‌که
ابن میثم آورده است.
واژه «تجارب» جمع تجربه بوده و سه بار در «نهج البلاغه» آمده است چنان‌که امام (علیه‌السلام) به
امام مجتبی (علیه‌السلام) می‌نویسد:
«فَبادَرْتُكَ بِالاَْدَبِ ... لِتَسْتَقْبِلَ بِجِدِّ رَاْیِکَ مِنَ الاَْمْرِ مَا قَدْ کَفَاکَ اَهْلُ التَّجَارِبِ بُغْیَتَهُ وَ تَجْرِبَتَهُ»؛
«بنابراين من در
تعلیم و
ادب تو مبادرت ورزيدم، ... تا با تصميم جدّى به استقبال امورى بشتابى كه انديشمندان و اهل تجربه، زحمت دريافتن و آزمون آن را كشيده‌اند».
این واژه ۱۶ بار در «نهج البلاغه» آمده است.
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «تجربه، جرب»، ص۲۰۸-۲۰۷.
