توهین (حقوق جزا)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
توهین از اصطلاحات
علم حقوق بوده و به معنای جرمی است که بر اساس آن هتک حرمتی به فردی صورت گیرد و این
هتک حرمت لزوما نمی‌باید فعل مجرمانه‌ای باشد. نسبت بین مفهوم توهین و مفهوم
افترا،
عموم و خصوص مطلق است به این معنا که توهین شامل افترا نیز می‌شود. توهین به سه نوع ساده، مشدد و
توهین به وسیله مطبوعات تقسیم می‌شود. مقصود از
توهین ساده توهینی است که با عکس العمل بدون تشدید و سخت‌گیری
قانون‌گذار مواجه می‌شود. مقصود از
توهین مشدد توهینی است که به اعتبار
شخصیت و مقام و منصب طرف توهین و یا وسیلۀ ارتکاب آن با عکس العمل شدید قانون‌گذار مواجه می‌شود. توهین به وسیله مطبوعات هتک حرمت اشخاص از طریق
روزنامه یا
مجله یا تهیه مقالات است.
در
لغت به معنی «سست گردانیدن» و در اصطلاح حقوقی عبارت از نسبت دادن هر فعل یا ترک فعلی که عرفاً مخالف
حیثیت و احترام طرف تلقی شود.
عنوان توهین
مفهوم کلی است و شامل افترا نیز می‌شود. وجه مشترک عمل مجرمانه توهین و افتراء
هتک حیثیت طرف
جرم است. با این وجود بین این دو، وجوه افتراقی وجود دارد:
الف) توهین غالباً به وسیله الفاظ و گفتار و حرکات رکیک واقع می‌شود در صورتی که افتراء با استفاده از وسایل خاصی نظیر اوراق چاپی یا خطی، نشریات و امثال آن صورت می‌گیرد؛
ب) توهین به ویژه فحاشی از جرائم صرفاً مادی است و تحقق آن موکول به اثبات
قصد مجرمانه نیست ولی در افتراء تحقق قصد مجرمانه شرط است؛
ج) توهین غالباً به صورت حضوری است و موارد غیابی آن خیلی اندک است ولی افتراء غالباً بدون حضور طرف صورت می‌گیرد.
به طور کلی توهین به اعتبار شخصیت طرف جرم و وسیلۀ ارتکاب جرم به توهین ساده، مشدد و توهین به وسیله مطبوعات تقسیم می‌شود.
۱- عنصر مادی: برای تحقق جرم لازم است که مرتکب با انجام عمل مادی خود به صورت گفتار یا نوشتار موجبات هتک حرمت دیگری را فراهم نماید و نیز توهین متوجه شخص یا اشخاص معینی باشد.
۲- عنصر روانی: توهین و فحاشی از جرایم عمدی است و منظور از عمد، علم و آگاهی مرتکب به وهن‌آور بودن کردار یا گفتاری است که به حیثیت طرف لطمه وارد می‌کند.
در پاره‌ای اوقات جرم توهین به اعتبار شخصیت و مقام و منصب طرف توهین و یا وسیلۀ ارتکاب آن با عکس العمل شدید قانون‌گذار مواجه می‌شود. عمده‌ترین توهین‌های مشدد در حال حاضر عبارتند از:
۱- توهین به
رئیس جمهور و سایر مقامات مملکتی و رسمی و نمایندگان سیاسی کشورهای خارجی.
۲-توهین از طریق مطبوعات.
الف- انجام عمل مادی وهن‌آور؛ اعم از کتبی و شفاهی
ب- طرف توهین باید صاحب سمت یا مقام مملکتی، رسمی و دولتی باشد؛
ج- توهین باید در حال انجام وظیفه یا به سبب آن باشد.
در مورد تحقق توهین به رئیس یا نمایندگان سیاسی مملکت خارجی، وجود دو عنصر علنی بودن توهین و نیز انجام معاملۀ متقابل نسبت به رئیس مملکت و نمایندگان سیاسی
ایران در مقررات جزائی کشور خارجی لازم است.
هتک حرمت اشخاص از طریق روزنامه یا مجله یا تهیه مقالات و مطالب توهین‌آمیز به صورت افترا یا
اشاعه اکاذیب و نظایر آن، به علت وسعت نشر و انتشار خاص آن، موجب تشدید مجازات مرتکب و مدیر روزنامه یا مجله از طرف قانون‌گذار شده است. عمده‌ترین توهین مطبوعاتی به قرار زیر است:
بند هفتم از
ماده ۶
قانون مطبوعات مصوب سالی ۱۳۶۴،
اهانت به دین مبین اسلام و
مقدسات آن توسط نشریات را ممنوع دانسته است. همچنین مطابق ماده ۲۶ از همین قانون هرگاه اهانت کننده عمداً و از روی سوء نیت نسبت به دین مبین اسلام و
مقدسات آن توهین کند،
مرتد محسوب شده و محکوم به
اعدام است، زیرا توهین به
مقدسات اسلام باعث تزلزل در حفظ ارکان و اساس
اسلام می‌شود. ولی هرگاه اعمال وهن‌آور در حدی نباشد که موجب
ارتداد توهین کننده گردد، یا اینکه اهانت کننده بدون قصد، نسبت به دین اسلام و
مقدسات آن با کلمات وهن‌آور اهانت کند و ثابت شود که این عمل در حدّی نیست که مرتکب را مرتد شناخت، مجازات او به صلاحدید
حاکم شرع و براساس مقررات
قانون تعزیرات تعیین می‌شود.
این ممنوعیت در ماده ۵۱۴
قانون مجازات اسلامی مقرر شده است و بدیهی است علت وضع این
قانون، مقام شامخ ایشان بوده و اهانت به آن دو خلافِ
اخلاق حسنه و
نظم عمومی می‌باشد، به همین ترتیب اگر کسی به مراجع مسلّم تقلید توسط نشریات اهانت نماید برابر مقررات بند ۷ مادۀ ۶ قانون مطبوعات، نه تنها پروانۀ نشریۀ آن‌ها لغو می‌گردد، بلکه مدیر مسئول و نویسنده مطالب اهانت‌آمیز به مراجع قضایی معرفی خواهند شد.
جرم توهین و فحاشی از جمله جرائم عمدی است و منظور از آن علم و آگاهی مرتکب، به وهن‌آور بودن کردار یا گفتار یا نوشتاری است که به حیثیت و شرافت طرف لطمه وارد می‌سازد. به طور کلی سوءنیت در جرم توهین و فحاشی مفروض می‌باشد و احتیاج به اثبات ندارد و اثبات خلاف آن به عهده متهم می‌باشد. در توهین مشدد شخص مرتکب علاوه بر داشتن قصد اهانت باید شخصیت طرف توهین را بشناسد و از سمت و مقام او نیز آگاهی داشته باشد و گرنه عمل او توهین ساده تلقی خواهد شد.
گفتنی است که توهین به افراد عادی، توهین ساده و از جرایم قابل گذشت، ولی توهین به ماموران رسمی و مقامات دولتی، توهین مشدد و از جرایم غیرقابل گذشت است.
مجازات توهین به افراد عادی، چنانچه موجب
حدّ قذف نباشد،
شلاق تا ۷۴ ضربه و یا پنجاه‌هزار ریال تا یک میلیون ریال جزای نقدی است و مجازات توهین به مقامات و مسئولین، حبس از سه تا شش ماه یا شلاق تا ۷۴ ضربه و یا جزای نقدی از پنجاه هزار تا یک میلیون ریال می‌باشد و اگر مرتکب، ضمن عمل توهین، اقدام به ایراد
ضرب یا
جرح به مامور نماید، این مورد طبق ماده ۶۱۴ قانون مجازات اسلامی از موارد تعدد جرم محسوب می‌شود.
•
سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «توهین»، تاریخ بازیابی ۹۹/۶/۱.
