توصیف نظام پیاژه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
توصیف نظام پیاژه، یکی از مباحث مطرح در
روان‌شناسی بوده که در مورد
نظریه تحولی شناختی پیاژه بحث می‌کند. یک نظریه علمی، عبارت از سازمان دادن به دانسته‌ها، داده‌ها و تبیین معانی آن‌هاست. یکی از نظریه‌های روان‌شناختی که در تاریخ روان‌شناسی نقش بسزایی داشته است و به عبارت دقیق‌تر، روان‌شناسی با آن متحول گردیده است، "نظریه تحولی ـ شناختی پیاژه" می‌باشد.
یک نظریه علمی، عبارت از سازمان دادن به دانسته‌ها، داده‌ها و تبیین معانی آن‌هاست. یکی از نظریه‌های روان‌شناختی که در تاریخ روان‌شناسی نقش بسزایی داشته است و به عبارت دقیق‌تر، روان‌شناسی با آن متحول گردیده است، "نظریه تحولی ـ شناختی پیاژه" می‌باشد.
در اوایل دهه شصت، نظریه رشد شناختی
پیاژه به روان‌شناسی در
آمریکا راه یافت و عقاید او در دیدگاه‌های اساسی درباره کودک تاثیر گذاشت. پیاژه، به همگانی‌هایی در رشد کودک توجه داشت (به جای تفاوت‌های فردی) و معتقد بود که
رشد در نتیجه کنش متقابل بین تغییرات ناشی از رسش و تجربه است. در طی بیست سال گذشته، تا حدودی به دلیل رهیافت پیاژه، علاقه روزافزونی به تاثیر عوامل بیولوژیکی، ژنتیکی و تاثیرات مربوط به
رسش در رفتار ایجاد شده است.
در نظام پیاژه،
تحول روانی در چارچوب دو نوع از کلی‌ترین کنش‌های زیستی، یعنی کنش "سازش" و کنش "سازمان" تحقق می‌پذیرد، کنش‌هایی که در طول تحول، ثابت می‌مانند و اصطلاحا تغییرناپذیرند. سازش روان‌شناختی مانند هر سازش دیگر عبارت است از، ایجاد تعادل بین "
درون‌سازی" یا وارد کردن داده‌های برونی در روان‌بنه‌ها و "
برون‌سازی" یا تغییر دادن روان‌بنه‌ها به منظور هم‌سطح شدن با یک موقعیت جدید. روان‌بنه‌ها که مرجع پذیرش داده‌ها و سازمان‌دهی آن‌ها هستند، نخستین واحدهای روانی (شناختی یا عاطفی) فرد آدمی را شکل می‌دهند. اگر کنش‌های روانی همواره پایدار می‌مانند، به عکس با دوره‌های تحول، ساخت‌ها تغییر می‌یابند.
در واقع، وقتی کودک و بزرگسال را مقایسه می‌کنیم گاهی از شباهت واکنش‌ها متعجب می‌شویم و از شخصیت کوچکی سخن به میان می‌آوریم که به خوبی می‌داند چه می‌خواهد و مانند ما بر اساس انگیزه‌های خاص عمل می‌کند. ولی گاهی هم دنیای متفاوتی را در بازی یا طرز استدلال وی کشف کرده و معتقد می‌شویم که کودک یک بزرگسال کوچک نیست.
عظمت نظریه‌های تحول از جمله، نظام تحولی ـ شناختی پیاژه در این است که نه تنها به عناصر متنوع و متعدد الگوهای رفتاری توجه دارد، بلکه بیش از آن و مهم‌تر آز آن بر این عقیده است که الگوهای مزبور با وجود تنوع و تعددشان، در بطن، دارای ساخت مشترکی هستند که آن‌ها را تبیین نموده و در عین حال به آن دوره تحول، وحدت می‌بخشد. بدین ترتیب فرایند "پدیدآیی ـ ساخت" و بالعکس و تقدم تحول بر هر اکتساب و به ویژه
یادگیری از نوع محرک ـ پاسخ بر جبین نظام تحولی پیاژه می‌درخشد.
فرایند پدیدآیی – ساخت، هیچ گاه واجد یک آغاز مطلق نیست اگر چه همواره به یک پایان نسبی راه می‌یابد. پیاژه در این باره با بیانی دقیق و صریح می‌گوید:
«به نظر من یک ساخت، ساخت برون – زمانی می‌تواند از یک فرایند زمانی به وجود آید. در پدیدآیی زمانی، مراحل، تنها تابع احتمالات متصاعدی هستند که تمام آن‌ها با ترتیب متوالی زمانی تعیین شده‌اند اما وقتی که ساخت، متعادل و متبلور شد با الزام بر آزمودنی تحمیل می‌شود. این الزام، نشانه اتمام ساخت است که در این حد مستقل از زمان می‌باشد. من تعمدا در اینجا اصطلاحاتی را به کار می‌برم که به نظر متناقض می‌آیند. اگر مایل باشید باید بگویم که ما در اینجا به نوعی الزام پیشین می‌رسیم اما از نوعی که در پایان و نه در آغاز و به منزله منتج و نه به صورت منبع تشکیل می‌گردد. یعنی در نتیجه آن چه از "پیشینی نگری" در آن است فقط الزام است و نه از پیش تشکیل یافتگی.
نظام تحولی ـ شناختی پیاژه، تاکید می‌نماید که همه نژادها و گروه‌های فرهنگی به مفاهیم تحولی از طریق عملیاتی راه می‌یابند و با وجود امکان تسریع و یا تاخیرها کم و بیش می‌توانند مراحل تحول را به ترتیب توالی آن طی کنند، مگر در اثر وقوع یک
تاخیر عقلی شدید و عمیق و یا یک
نارسا کنش‌ورزی حاد که در این صورت توقف در سطوح پایین تحول، جدی و حتمی است.
نظام پیاژه، گستره‌های بسیار متعددی را زیر پوشش پژوهش‌های خود قرار داده و برای هر فرایندی در پرتو داده‌های جدید، سازه‌های جدیدی نیز شکل گرفته‌اند و همین امر موجب شده است که در این نظام در مقابل سازه‌های بزرگ، با انبوهی از سازه‌های دیگر که بر حسب موارد نوآوری‌های آن‌ها کمتر از سازه‌هایی که به آن‌ها اشاره شد نیستند مواجه شویم.
در نظام پیاژه، علاوه بر تحول زمینه شناختی، تحول زمینه انفعالی نیز مشاهده می‌شود و این نشانه جامعیت نظام پیاژه است.
مجموعه پژوهش‌های پیاژه طی ۶۰ سال فعالیت علمی، گروهی، پایه و پیکره "
شناخت‌شناسی ژنتیک" را در حد پیشرفت علوم و معارف، در عصر حاضر فراهم کرده است.
•
سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «توصیف نظام پیاژه»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۹/۰۴/۲۸.
